Deze week komen de Europese leiders samen in Kopenhagen om de uitbreiding van de Europese Unie tot 25 leden te bezegelen. In dit stadium is de toetreding van de tien Midden- en Oost-Europese landen een formaliteit die slechts bekrachtigd dient te worden.
De échte beslissing gaat over Turkije. Moet dat land, dat grotendeels in Azië ligt en als enig kandidaat-EU-lid overwegend een moslim bevolking heeft, een officiële datum krijgen waarop de toetredingsgesprekken met de EU beginnen? Al in 1999 kreeg Turkije de status van kandidaat-lidstaat, wat betekende dat een traject-zonder-einddatum werd gestart van hervormingen. Die zijn volgens de Unie noodzakelijk. Met name met de mensenrechten is het nog altijd bar gesteld. En de Turkse democratische standaard, met een waanzinnige kiesdrempel van tien procent en generaals achter de schermen, is nog mijlenver verwijderd van wat de Unie acceptabel vindt.
Frankrijk en Duitsland stelden voor om in 2004 de Turkse hervormingen te evalueren en dan waarschijnlijk in 2005 het definitieve onderhandelingsproces te openen dat per definitie leidt tot toetreding. Op de top in Kopenhagen zal dit voorstel worden aangenomen. Overigens zonder steun van onder meer Nederland, dat sinds het aantreden van het cda-vvd-lpf-kabinet wel vaker blijk geeft van een slappe Europese houding.
De Unie mag de kans niet laten lopen Turkije als lidstaat te verwelkomen. Het land is van immens belang in het Midden-Oosten, binnen de Unie wonen reeds vijftien miljoen geëmigreerde Turken, en de vergrijzende EU kan zijn voordeel doen met de snel groeiende Turkse bevolking van zeventig miljoen. Bovenal zou Turkse toetreding een stevig gebaar zijn naar de moslimwereld. «Wij sluiten de islam niet uit», zou de boodschap zijn. «Wij zijn een unie van democratische en economische waarden, niet van cultureel-religieuze.» Goed dus dat Turkije zijn datum krijgt.
Maar de Turken zijn not amused over het woordje «waarschijnlijk». Zij hadden meer daadkracht verwacht. Ze voelen zich sterk nu ze een sleutelrol spelen in de kwestie-Irak, en roepen Bush op druk uit te oefenen op de EU voor een eerdere en vastere datum. De Turkse kwestie begint tamelijk ingewikkeld en ingrijpend te worden. De moslimbevolking is fel gekant tegen een Iraakse oorlog, moet weinig hebben van de Unie en al helemaal niks van de VS. Turkse politici wijzen in steeds dwingender termen op het gevaar van een radicaliserende islam, en speculeren er zelfs over zich van de al te kritische EU af te wenden.
Toch zou het niet goed zijn als de Unie toegeeft aan de Turks-Amerikaanse druk. Het Frans-Duitse voorstel is alleszins redelijk. En wil de Unie democratische waarden hoog houden, dan is het nu Turkije dat zal moeten toegeven.