De Teledoc Sylvana, demon of diva van Ingeborg Jansen zet vonkend in met de clash tussen de titelheldin en Martin Simek bij De wereld draait door. Simek gebruikt de term ‘zwartjes’ voor Afrikaanse bootvluchtelingen die in zijn Calabrië belandden en over wie hij zich soms ontfermde. ‘Is die term grappig bedoeld, of cynisch?’ ‘Niet grappig, mijn vrouw is ook zwart.’ ‘Geen excuus.’ Van Nieuwkerk: ‘Sylvana heeft liever niet dat je dat woord gebruikt.’ ‘Dat is nou niet belangrijk, dat komt weer met sinterklaas.’ Simons zwijgt verbijsterd, wat hoogst uitzonderlijk is.
Van Nieuwkerk nodigt haar opnieuw uit vanwege de stroom racistische bagger die haar daarna overviel in woord en beeld, tot en met lynchpartijen met haar foto in de lus gemonteerd en een carnavalslied waarin deze ‘zielenpiet’ gemaand wordt haar koffers te pakken. Weer bij DWDD zien we haar na aansluiting bij DENK, dan in het Journaal bij haar plotse vertrek aldaar en bij de oprichting van Bij1.
Pas na die adembenemende ouverture belanden we in het ‘nu’ van de film, in een kamertje vol kleren in de kast en in bergen op de grond. De kwantiteit verbaast niet bij iemand die inderdaad een flamboyante ‘diva’ is en de ene na de andere metamorfose van outfit, kapsel, make-up aangaat. Vanaf dat moment gaan we met haar op weg naar de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar. In zekere zin is het een uitgebreide reportage, waarbij we achter schermen komen waar we meestal buiten blijven. En waarin ze niet wordt bevraagd over DENK, een keuze die mij schokte, gezien de opvattingen, methoden en technieken van dat trio. Ze heeft nooit over die breuk willen praten, al liet ze doorschemeren dat DENK te weinig ‘inclusief’ bleek, waar je je inderdaad veel bij kunt voorstellen.
Wel gaat het over haar Werdegang. Vader zei tegen jonge Sylvana dat mensen anders met je omgaan als je ‘zwart’ bent. Zij, succesvolle scholiere in een witte omgeving en daarna snelle en veelzijdige carrièremaker in de entertainmentwereld van de commerciële omroep, had dat onzin gevonden. Maar hij had gelijk, begon ze te beseffen, al duurde het nog lang voordat ze activist wilde zijn.
Het is precies dat activisme dat het gelijk van haar vader aantoont, want als de film iets leert (voorzover we dat nog niet wisten) is het dat racisme benoemen tot onwaarschijnlijke hoeveelheden racisme leidt. Zeker als dat gebeurt door iemand van kleur, die ook nog eens vrouw, mooi, intelligent, zelfverzekerd, welbespraakt en succesvol is.
De film biedt een aantal pijnlijke en typerende scènes van verbale en non-verbale agressie die Simons en Bij1 oproepen. Van volks schelden tot studentenonfatsoen tot hoogopgeleid paternalistisch wit advies van iemand die ‘ook tegen Zwarte Piet’ is. Je ziet haar gevecht tussen redelijk willen blijven en razend worden, in gesprek en bij zuigende media. De twee minimaal ingeschatte zetels werden er één. Geen moment overwogen Bij1 te stemmen, maar wat die partij oproept stemt somber.
Ingeborg Jansen, Sylvana, demon of diva, EO Teledoc, woensdag 21 november, 20.25 uur, NPO 2