Waarom niet? VTM weet het niet. Nu beperkt deze zender zich noodgedwongen tot het uitzenden van de single Children van Ronny Mosuse, de betreffende actiedag te beluisteren in het programma Vakantiekriebels.
Het oogt, gegeven het ideele oogmerk, knap kleinzielig. Laten wij ons in onze Nederlandse hooghartigheid niet verbeelden ook maar een haar beter te zijn. Onze publieke omroepen hebben immers in eerste instantie eveneens de commercielen niet in de pret willen laten delen. De normen van RTL4 en RTL5 zouden niet sporen met die van Avro, Vara, KRO, NRCV en Veronica. Het werd, over de diverse miljoenen lijken heen, nog een soort Hilversumse affaire, met een echte Open Brief van de RTL-Nieuws-hoofdredacteur aan het adres van de Veronica-directeur, totdat er uiteindelijk een soort ‘akkoord’ werd bereikt. RTL4 en RTL5 fungeren de betreffende avond als doorgeefluik, zonder zelf een eigen bijdrage te brengen.
Zij hadden al dat leed en al die ellende ‘luchtig’ willen brengen, terwijl de publieke omroepen ‘een sterk informatieve aanpak’ zeiden te prefereren.
Het probleem is dat niemand in massacommunicatief Nederland weet wat wijsheid is. Bij de ‘luchtige’ aanpak der commercielen kunnen wij ons evenmin iets voorstellen als bij het informatieve spitwerk van de publieke omroep. Is het effectief ons aller geplaagde geweten te kietelen met een drie uur omvattende actualiteitenrubriek, van tien tot een (na prime time - het Gooi is wel goed, maar niet gek)? De regiospecialiste Els de Temmerman zal, deo volente, vanuit Midden-Afrika worden geinterviewd. Zij komt ongetwijfeld met dezelfde verschrikkelijke verhalen die wij inmiddels van haar hand in De Morgen en de Volkskrant hebben gelezen - verhalen waarvoor zij terecht een prestigieuze persprijs heeft gekregen, verhalen die echter door de lezer al lang worden overgeslagen.
Werkelijk, nooit zal er deze zomermaanden zo snel van pagina een (‘Medisch personeel buigt zich in een veldhospitaal over een doodziek Ruandees jongetje’) naar pagina drie zijn doorgebladerd. Dat is niet de schuld van Els de Temmerman, niet van de dag- en weekbladen en zelfs niet van ons, huiverende lezers. Wij vinden het werkelijk niet prettig dat er zoveel schuldeloze mensen sterven, maar er zijn grenzen aan ons incasseringsvermogen.
De ellende in de wereld is nu eenmaal onoverzienbaar groot, zodat wij al blij mogen zijn als de publieke opinie bereid is zich op een brandhaard, hoogstens twee brandhaarden te concentreren. Het kan niet anders. Iedereen die zich alle ellende onder de zon probeert aan te trekken, belandt wetmatig in het gekkenhuis. Ooit verschoof het wereldgeweten zich van Vietnam naar Tsjechoslowakije, van Angola naar Biafra, van Afghanistan naar Cambodja, van andermaal Vietnam naar Chili. Nu beperken wij ons, naar beste vermogen, tot Bosnie en Ruanda, met Haiti en het Midden-Oosten op een gedeelde derde en vierde plaats. Waarop zal onze belangstelling zich morgen richten? Het is op zichzelf niet zo'n vreemd proces, dit verschijnsel van emotionele slijtage, na een publicitair offensief dat na het zoveelste vluchtelingenkamp in de routine dreigt te verzanden. In een bepaald stadium zijn er helaas geen woorden meer te vinden, voor het lot van Biafraanse hongerlijders of Vietnamese bootvluchtelingen, hoe vertwijfeld wij er ook naar zoeken.
De journalisten onder ons in de eerste plaats. Nee, dat medewerker X in godsnaam dit keer de Palestijnse vluchtelingenkampen links moge laten liggen. Zit er daarentegen geen aardig verhaal in de annexatiepogingen van de Heilige Plaatsen? Wij zijn de brengers van het slechte nieuws, zonder te weten hoe wij dit moeten brengen, want al die reportages vol dood en verderf zijn even schrijnend als onderling inwisselbaar.
Bovendien zijn de tearjerkers van het puissant rijke Westen vrij vrijblijvend. De mediasocioloog Peter Hofstede heeft eens gewaarschuwd tegen het kweken van een journalistieke ‘tranenstemming’, dit naar aanleiding van het feit dat het NOS-Journaal het probleem van de uitgewezen Vietnamese vluchtingen tot een shot van een huilende vrouw had versimpeld. Tja. Het probleem is dat niemand weet hoe het anders moet.
Wederom is radeloosheid troef. Getuigt de wedstrijd Ajax-Haarlem-voor-het-lijdende- Ruanda eigenlijk wel van goede smaak? Kan men de Vierdaagse van Nijmegen wel in het teken van die ongelukkige Afrikanen plaatsen, bedenkend ‘dat in Ruanda duizenden mensen ook een lange tocht te voet maken, maar dan wel regelrecht een absurde dood tegemoet?’ (de Leeuwarder Courant).
Maar het moet. Omdat het niet anders kan. De goede smaak is in deze aangelegenheden een particulier luxeprobleem. Het valt voor de doelgroep van aanstaande zaterdag eigenlijk te hopen dat de beloofde ‘sterk informatieve aanpak’ binnen de perken wordt gehouden en er tussen al die gedegen informatie door flink wordt getrivialiseerd, desnoods door een buiksprekende Jos Brink en een oogstrelende goocheltoeren vertonende Peter-Jan Rens. Dat helpt, zo leert de ervaring, daar blijven de mensen naar kijken; niet naar die ‘sterk informatieve’ kinderlijkjes waarbij wij ons alleen maar de handen voor de ogen slaan. Particuliere overgevoeligheid is in kwesties als deze uit den boze. Het doel heiligt de middelen en dit doel is er alleen maar mee gediend dat er met welke middelen dan ook zoveel mogelijk bankoverschrijvingen en girobetaalkaarten worden ingevuld.
Desnoods door een dagdeel vol slechte muziek en andersoortige valse geluiden. Verveel u dus straks te pletter, erger u te barsten, maar laat dit uiteindelijk geen reden zijn om niet over de brug te komen.