Het verschil kan bijna niet groter zijn tussen de nutteloosheid die Kafka zijn eigen bestaan toeschreef en de waardering die hem na zijn dood ten deel viel. Talloze publicaties zijn inmiddels gewijd aan de man die zijn vriend Max Brod opdracht gaf na zijn dood al zijn manuscripten te verbranden, die zijn leven lang tientallen bizarre manieren bedacht om te sterven en die schreef: «Een afbeelding van mijn bestaan… zou een nutteloze houten paal tonen, overdekt met sneeuw… losjes in de aarde van een omgeploegde akker gestoken, aan de rand van een uitgestrekte open vlakte op een donkere winternacht.»

Een van de eigenaardigste in die immense rij publicaties is het onlangs in het Nederlands vertaalde Kafka, deels een geïllustreerde biografie en deels een stripbewerking van zijn beroemdste romans en verhalen. De zelfverachting die als een rode draad door Kafka’s leven liep, kon niet beter geïllustreerd worden door nog zo’n fervente zelfhater, Amerika’s beroemdste underground-striptekenaar Robert Crumb.

Op het eerste gezicht heeft de opzet van Kafka akelig veel weg van een boekje uit de bekende «for dummies»-serie. Niet voor niets luidt de titel van de oorspronkelijke Engelse uitgave Introducing Kafka. Het boek staat dus vol «leuke weetjes» over het leven van Kafka, maar wat veel Kafka-liefhebbers een steek in het hart zal zijn is dat tekstschrijver David Mairowitz het zich heeft veroorloofd enkele teksten van Kafka te vereenvoudigen en aan te passen aan de leefwereld van de moderne lezer. Een ander storend element in Kafka is dat Mairowitz geen mogelijkheid onbenut laat om de auteur in te lijven in de traditie van de Jiddische verteller, maar dat een hoofdstuk over modernisme ontbreekt, de stroming waar hij toch vooral toe be hoorde. Wie op zoek is naar een gedegen interpretatie van Kafka’s werk kan zich beter wenden tot het onlangs verschenen essay K. van Roberto Calasso.

Maar dit boek lees je niet voor de teksten van David Mairowitz, je schaft het aan voor de prachtige tekeningen van Robert Crumb. Kafka is het perfecte huwelijk tussen twee depressieve, neurotische geesten. Net als Kafka grossiert Crumb in zelfhaat. Net als Kafka kent ook hij een grote angst voor vrouwen en seks. En ook Crumb leed onder een dominante vader. Met veel plezier en inlevingsvermogen moet Crumb dan ook de tekening hebben gemaakt waarin Kafka, schrijvend aan Brief aan mijn vader, in een gedachtewolkje zijn vader de huid vol scheldt.

Een wonderlijke harmonie van twee depressieve, zichzelf verachtende, maar briljante geesten, dat is Kafka van Robert Crumb, de enge dissonanten in het geheel zijn de teksten van David Mairowitz.