Leef gezonder, eet havermout, peulvruchten, paddenstoelen, vette vis, walnoten en lijnzaad.
Het zijn enkele voorschriften uit de bestseller De voedselzandloper van Kris Verburgh. Het werk is de meest recente exponent van de wijdverbreide gezondheidscultus. Het gaat Verburgh niet zozeer om het afvallen, maar om het afremmen van het verouderingsproces. Het aanbevolen voedingspatroon belooft een schitterend vooruitzicht: minder kans op chronische ziektes, meer energie, scherpere concentratie, een beter gemoed en meer ondernemingslust. Verburgh raakt precies de juiste snaren voor al die mensen die snakken naar een vitaler en langer leven.
De voedselzandloper pretendeert een objectief wetenschappelijk baken te zijn in een wereld waar voortdurend pseudo-wetenschappelijke studies worden aangehaald om willekeurige diëten te onderbouwen. Tussen alle theoretische verhandelingen door maakt de radicaliteit van Verburghs stellingname iets duidelijk zichtbaar: in de gezondheidsbeweging schuilt een diep religieus patroon.
Verburgh en andere voedselgoeroes – van Montignac tot Sonja Bakker – volgen keurig het driestappenplan van de monotheïstische religies: verabsolutering, diabolisering en de belofte van een hemelse toekomst. Vervang goede door slechte vetten, rood door wit vlees, gewone door groene thee en omega-6 door omega-3 en de kans op een lang en gezond leven neemt aanzienlijk toe. De voedselzandloper is verder bewijs dat het gebod gij zult gezond eten lang niet meer voorbehouden is aan een kleine groep fanatiekelingen. Het is een voorschrift dat stevig is ingebed in onze cultuur. Het is geen formele verplichting, maar juist op informele wijze dwingend aanwezig.
Gezond eten is in steeds grotere mate verweven met status. Waar eerst een dikkerd met een zak patat pinda-mayo misschien een scheve blik kreeg zijn we nu op het niveau dat het eten van een pistolet met kaas een blik van een collega kan opleveren alsof je vijf moorkoppen in de koffiepauze naar binnen propt. In die scheve blik van de strenge dieetvolgers zit het oordeel: jij zorgt niet goed voor jezelf, je bent niet vitaal, je wordt sneller ziek en je gaat eerder dood. Het is de gedisciplineerde groep met een strenge leer die hooghartig toekijkt hoe de zondaars aanrommelen. Natuurlijk kun je die blik pogen te negeren, maar door de alomtegenwoordigheid van de gezondheidscultus is de norm flink verschoven. De kwalificatie ‘gebod’ is geen overdrijving meer. Degene die zich eraan houden en met havermout ontbijten en een handvol walnoten per dag eten mogen wellicht wat langer rondlopen op het koninkrijk aarde. Voor de waaghalzen die met brood lunchen is een minder florissante toekomst beschoren.
Misschien is de verdienste van Verburgh wel dat de flirt met onsterfelijkheid van de gezondheidsbeweging explicieter naar voren komt. De formule dat gezond eten zal leiden tot een gezonder en langer leven is typerend voor een modern vooruitgangsgeloof. En die tijd van vooruitgang duldt geen aftakeling.
Na het lezen van De voedselzandloper kan ik dan ook alleen maar hopen dat er volgend jaar iemand het boek De fatalistische cirkel schrijft waar in een tienstappenplan nauwkeurig beschreven staat hoe je geen enkele invloed kunt uitoefenen op het lot.