Unilevers bidbook

Het is ontluisterende lectuur, de bijna vijfhonderd pagina’s aan mails en documenten die twee journalisten van de NRC met een Wob-verzoek van de ministeries van Justitie, Algemene Zaken en Economische Zaken (EZ) hebben afgetroggeld. Ze gaan over de pogingen van Henk Kamp en Mark Rutte om het Britse hoofdkantoor van Unilever naar Nederland te halen. Met succes, zo bleek in de herfst van 2017.

Het spoor begint op 7 april 2017. Toen werd bekend dat Unilever van zijn binationale ondernemingsstructuur af wilde en zijn hoofdkantoor op één plek wilde concentreren. Het was het antwoord van het levensmiddelenconcern op de afgeketste fusie met Kraft Heinz dat het astronomische bedrag van 134 miljard euro wilde neertellen.

Een dag later mailt een ambtenaar van EZ zijn collega’s met de vraag of ze het persbericht van Unilever hebben gezien. De verwachting is dan nog dat de nieuwe vennootschap onder Brits recht zal worden gevestigd en het mondiale hoofdkantoor in Londen komt. Vanaf dat moment komt de beleidsmachine op gang. Er volgt een serie mailtjes waaruit blijkt dat de kwestie-Unilever langzaam de hiërarchische ladder bestijgt om eind april op ministerieel niveau aan te komen. Tevens wordt steeds nadrukkelijker de vraag gesteld of het kabinet niet ‘pro-actiever’ moet zijn. Ook neemt het aantal deelnemers hand over hand toe. Tegen het einde zijn er drie ministeries bij betrokken, verschillende staven, twee ministers en ten minste twee agentschappen: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en het Netherlands Foreign Investment Agency.

Een krappe maand later vindt het eerste gesprek tussen Unilever-CEO Paul Polman en minister Kamp plaats. Het doel was meer inzicht krijgen in de plannen van Unilever, Polman duidelijk maken dat EZ zich wil inzetten voor behoud van het hoofdkantoor voor Nederland, en de voordelen van Nederland als vestigingslocatie onder de aandacht brengen. Er zouden nog vier gesprekken volgen: twee met Kamp zelf en twee met zijn opvolger Eric Wiebes. E-mails afkomstig uit het hoofdkantoor van Unilever spreken van ‘zeer constructieve’ gesprekken. 23 mei volgt een gesprek op het ministerie tussen de sherpa’s van Kamp en Polman. Daar gebeurde iets opmerkelijks. Terwijl begin april nog werd gedacht dat het hoofdkantoor van Unilever naar Londen zou vertrekken, ligt eind mei alles weer open – ongetwijfeld door het eerdere gesprek tussen Kamp en Polman, maar zeker weten we dat niet: alle relevante passages zijn onleesbaar gemaakt.

Tijdens dat gesprek oppert een van de ambtenaren een bidbook op te stellen om Unilever naar Nederland te lokken. Het is een term afkomstig uit de internationale sportwereld. Steden of landen die zich willen kandideren voor het organiseren van een groot toernooi stellen een document samen waarin zij aangeven waarom de organisatie bij hen in goede handen is. Een soort openbare aanbesteding: iedereen kan meedoen, iedereen kan vergelijken en een jury beslist wie de prijs krijgt. Je ziet de slimme grijns om de snuit van de sherpa die de term lanceerde. Het gaat hier namelijk om het binnenhengelen van een Londens hoofdkantoor waar maximaal achthonderd mensen werken; waar Rotterdam maar marginaal van zal profiteren, laat staan de rest van Nederland; en waar via de voorgestelde afschaffing van de dividendbelasting circa 1,4 miljard euro per jaar voor betaald gaat worden.

En dat strikt geheim moest blijven. Niet alleen grossieren de documenten in de mededeling ‘gelieve vertrouwelijk te behandelen’. Erger is dat de betrokken ministeries er geen been in hebben gezien om in één klap de hele Wob-procedure (dat laatste redmiddel van journalisten en burgers die informatie aan een bureaucratisch apparaat proberen te ontfutselen waarvan de bureaucraten zelf het bestaan het liefst zouden willen ontkennen) tot een farce te maken.

Pagina na pagina is namelijk alle inhoudelijke informatie weggelakt. Niet alleen de namen van de betrokkenen. Ook wat er in het bidbook staat, welke argumenten EZ heeft aangedragen om Nederland als vestigingslocatie bij Polman voor het voetlicht te brengen, en of er van kabinetswege al dan niet is gezwaaid met financiële douceurtjes, is onleesbaar gemaakt. En daar zou inderdaad heel goed de afschaffing van die door grootzakelijke lobbyisten als VNO/NCW en de American Chamber of Commerce zo gehate dividendbelasting bij hebben kunnen zitten. Dat je een ordinaire omkooppoging van een stink- en stinkrijke multinational met een openbare stedencompetitie durft te vergelijken geeft aan dat ook op ministeries het virus van het post-politieke cynisme rondwaart. Welkom in het Nederland van Mark Rutte.