Waarom vallen volwassen mensen zo zelden? Misschien omdat we zo weinig rennen. Op het station zie je gehaaste reizigers soms snelwandelen, gegeneerd alsof ze nodig naar de wc moeten. Wanneer de conducteur het fluitje al in zijn mond heeft, waagt een enkeling een drafje. De laatste keer dat ik in de publieke ruimte iemand een sprintje zag trekken, was dat een winkeldief die de beveiliging probeerde af te schudden.
Wie niet rent, valt ook niet, dacht ik. Maar sinds een tijdje struikel ik tijdens het wandelen. Op onverwachte momenten glipt een scheve stoeptegel onder mijn schoenen of springt de trottoirband omhoog. Bij elke buikschuiver lacht mijn evenwichtsorgaan me uit. In mijn handpalmen branden schaafwonden en schaamte.
Kinderen vallen, bejaarden struikelen; een volwassene hoort rechtop te blijven. Ik ben al een tijdje uitgegroeid en deze zwalkende gestalte voelt dus vreemd, alsof ik in het lichaam van een ander loop. Een lijf dat net te groot is, botten zitten losser, de spieren zijn uitgerekt. Uit angst om te vallen, struikel ik nog vaker, en de schaamte die daarop volgt maakt de val alleen maar pijnlijker. Waarom eigenlijk? Kinderen huilen soms als ze vallen, maar gênant lijken ze het niet te vinden.
Een val wordt vaak gevolgd door ‘een botsing met de grond’, merkt Wikipedia droogjes op. Een conflict tussen lichaam en aarde. Bas-Jan Ader zag dat niet als een probleem toen hij het vallen in de jaren zeventig tot kunst verhief. Hij klom op daken en in bomen, legde zijn performances sober vast met een 16mm-camera op statief. De documentatie heeft daardoor iets strengs wat contrasteert met de bijna komische acties. Waarom laat een lange, magere man zich van een dak rollen? (Fall I, 1970) Voor Fall II (1970) rijdt dezelfde figuur op een herenfiets zonder aarzelen de Amsterdamse gracht in. De acties zijn bedacht, maar over de uitkomst had hij niets te zeggen. Ik denk dat Bas-Jan Ader wilde vallen om te ontsnappen aan de beheersing, iets doen waar hij geen controle over had.
In het Lab for Action Mechanics van choreograaf Elizabeth Streb vallen dansers juist met ultieme controle. Aan de performances van STREB gaan jarenlange trainingen vooraf. Gefascineerd door het idee dat mensen willen vliegen, nam Streb dit gevecht met de zwaartekracht als onderwerp. Daarin is ze zeker niet de eerste; de meeste danstechnieken proberen vliegen te simuleren door af te zetten en te springen. Maar Streb laat zich vallen. Het gaat haar juist om de mislukte vlucht, de impact van de grond op een lichaam na een vrije val.
Elizabeth Streb begon dicht bij de grond. Eerst leerde ze zichzelf achterovervallen. Het kostte haar twee weken om de initiële angst te overwinnen, vertelt ze in een reportage in The New Yorker. Inmiddels heeft ze een gezelschap dat haar vallen uitvoert. Schijnbaar zonder angst laten dansers zich van stellages vallen, de armen gespreid als een Icarus zonder vleugels. Op de balletvloer ligt geen trampoline, enkel een gymnastiekmat. De setting heeft iets van een circus, maar er hangt geen veiligheidsnet en er klinkt geen tromgeroffel want alles draait om de impact. Het lichaam dat op de grond valt en terugstuitert. Alleen een opgezette borst moet de klap opvangen. Toch maken de dansers die zich in Human Fountain van een zeker tien meter hoge steiger laten vallen weinig geluid. Pas wanneer het misgaat, hoor je dat, vertelt Alex Wilkinson in de reportage.
Tijdens een repetitie valt het nieuwste lid van STREB verkeerd. De klap doet iedereen opkijken. Ze had naar de grond gekeken, vertelt ze Alex even later, iets wat je nooit moet doen omdat je dan uit angst je handen uitstrekt. Om goed te vallen, moet je het idee van vallen loslaten, zegt een van de ervaren dansers. ‘Val langzamer’, adviseert hij haar.
Ik doe het dus verkeerd. Voorzichtig lopen maakt de grond niet zachter en de val juist opvallender. Er zit niets anders op dan de komende twee weken vol overgave te struikelen.