‘Valkerij overbrugt klassenverschillen’ staat in zwarte letters op een banner in de centrale hal dwars over een foto van een nors kijkende man in legerkleding met een valk op zijn hand, een zwart kraaloog van het dier recht in de lens. Nee, dit is geen hobbybeurs of sportkantine, maar de entree van het Van Abbemuseum ten tijde van de tentoonstelling Handelsmerken.
Schrijf je in voor onze dagelijkse nieuwsbrief en ontvang iedere ochtend het beste uit De Groene in je mailbox
In de zeventiende eeuw werd Valkenswaard, iets ten zuiden van Eindhoven, het middelpunt van de valkerij in Europa. Om toevallige reden: men keek naar de lucht en zag de slechtvalk, op weg van Noord-Europa naar Afrika, hun streek passeren. Ze bedachten een methode om de vogels naar beneden te krijgen en ontwikkelden zich tot de valkeniers van koningen en graven. In de tentoonstelling staat een diorama opgesteld van een interieur van een gevierd valkenier en zijn vrouw, geleend van het Valkerij en Sigarenmakerij Museum: er hangen schilderijen aan de muur en de kast staat vol porselein.
De valkerij is een lokale toevoeging aan een tentoonstelling die eerder in Brisbane, Jeruzalem en New York te zien was. Het is een typische Van Abbe-tentoonstelling, een van de weinige musea in Nederland die actief samenwerkt met partners in het buitenland. Handelsmerken is een productie van kunst- en onderzoekstichting Frontier Imaginaries die per land wisselt van samenstelling. De makers willen er ‘het spoor van zeshonderd jaar internationale handel en bedrijvigheid’ mee volgen en brengen daartoe internationale kunst uit onverwachte hoek. Twee doeken van tien meter lang van Aboriginal-kunstenaar Gordon Hookey bijvoorbeeld, geven in Eindhoven een perspectief op de geschiedenis van de Australische staat Queensland, met veel kleur en tekstballonnen. Een prachtig gegraveerde schelp uit 1879, die de koloniale geschiedenis van Nieuw-Caledonië met Frankrijk verhaalt, is een vondst met een geschiedenis die tot de dag van vandaag doorklinkt (later dit jaar volgt een referendum over onafhankelijkheid). Een tijdslijn die de kleine en de grote wereld aan elkaar knoopt, loopt langs de wanden als een sierlijke notenbalk.
Na de valkenrage ging de bevolking van Valkenswaard zich in de negentiende eeuw toeleggen op de sigarenhandel. Zoals ook bijvoorbeeld de heer Van Abbe, grondlegger van het museum dat in wezen gebouwd werd met kapitaal gedolven in onze kolonie, Indonesië. Dat is een interessant gegeven om in een verhaal zo groot als hier geambieerd, te betrekken. Maar vooral op het gebied van de hedendaagse kunst is de lijn helaas niet altijd te volgen. Maar liefst zeven kunstwerken gaan over Australië of verwijzen naar die context (een van de curatoren is afkomstig uit Australië, net als de stichting). Er klinkt een overdaad aan Engels in werk dat soms niet in het Nederlands ondertiteld wordt, en waarin niet altijd genoeg te zien is. Ik noteerde ‘fracking’, ‘bias markets’ en ‘fly-in, fly-out relations’ bij een video van Rachel O’Reilly. Kunst tonen is in dat opzicht net als valken vangen: zodra ze overvliegt moet je haar naar beneden lokken, goed vasthouden, en dan weer loslaten.
Handelsmerken, t/m 1 juli in het Van Abbemuseum, Eindhoven, vanabbemuseum.nl