De AOW wordt toch herzien. Het CDA heeft de PvdA in de aanloop naar de vorige verkiezingen daarmee nog flink te pakken genomen. ‘Met Bos ben je de klos’ basten de christenen rond in de bejaardentehuizen van Nederland. Ook de niet meer piepjonge publicist Marcel van Dam schrok daar flink van en de PvdA verloor veel zetels. Nu zegt de door het CDA geleide regering dat de leeftijdsgrens om gebruik te maken van de algemene ouderdomsvoorziening omhoog moet en dat vermogende ouderen meer moeten gaan betalen. Laten we het een andere keer weer over jokken hebben. Wat hier van belang is, is het einde van ‘Drees’.
De PvdA is opvallend beter gebleken in wetgeving die in de volksmond de naam van zijn schepper krijgt dan andere partijen. Er was eens iets als de Zalmsnip, er is een Balkenende-norm. Maar ‘trekken van Drees’, ‘het kwartje van Kok’, ‘Melkertbanen’ en ‘Vogelaarwijken’ zijn gangbaar taalgebruik geworden. We doen ook wel aan ‘belubberen’ (iemand verbaal het bos in sturen) en soms zelfs aan ‘ontpronken’ (ideologisch kreupelhout snoeien uit organisaties). Uiteindelijk zijn dat termen voor bestuurskundigen op zoek naar een vlotte grap. De PvdA’ers Drees, Kok, Melkert en straks ongetwijfeld ook Vogelaar haalden de ‘Dikke Van Dale’: hun naam draagt hun plannen. Maar hoe?
De door Willem Drees gerealiseerde algemene ouderdomswet (1957) was voor de ouderen een bevrijding. Ze hoefden niet meer bij hun kinderen aan te kloppen voor financiële hulp. Ze konden in hun eigen onderhoud voorzien zonder nog te hoeven werken. Het volk was blij. ‘Trekken van Drees’ was goed, zoals eerder ‘het tientje van Lieftinck’ dat was. Het drama van de andere verpersoonlijkingen is dat ze snel een negatieve bijklank kregen. Het geld voor de benzineprijsverhoging uit 1991 heeft de burger allang weer terug. Maar zeg ‘kwartje van Kok’ en uit de Telegraaf-lezer borrelt schuim op. Die denkt dat de oud-premier nog altijd en eigenhandig de kassa afroomt bij de pomp. Gesubsidieerde banen zouden in 1995 lastig bemiddelbare werklozen een ingang op de arbeidsmarkt geven. Zeg dat je ‘een Melkertbaan’ hebt en je moet je verontschuldigen, dat je een ‘echte’ werknemer uit de markt duwt, dat je vergeten bent een diploma te halen. Of zeg dat je in ‘een Vogelaarwijk’ woont, dan ben je verplicht erachteraan te zeggen dat het in jouw buurtje ‘juist hartstikke leuk is’. Niet de grote investeringsplannen stralen op je af, maar het feit dat je nu in een rotwijk woont. Anders dan de AOW zijn Melkert en Vogelaar stigma’s geworden die verklappen dat je het op eigen kracht niet kunt, een ‘echte’ baan zoeken, een huis in een ‘nette’ buurt kopen.
‘Drees’ werd synoniem met genoegen voor de burgers die ermee te maken kregen. ‘Kok’, ‘Melkert’ en ‘Vogelaar’ werden synoniem met last voor de burgers die met hun goede bedoelingen te maken kregen. Valt deze omslag te verklaren? Is de dankbaarheid van de mensen afgenomen, zijn de sociaal-democratische plannen van mindere kwaliteit, worden de PvdA’ers in het pak genaaid door de media? Een weidse uitspraak daarover klinkt vast mooi, waar zal deze niet zijn. Maar het is weer eens een andere kijk op links leed: als ‘trekken van Drees’ definitief in onbruik raakt, domineren de negatieve associaties met personen. En Marcel van Dam staat ongetwijfeld al klaar in de besteunzoolde startblokken om van Aboutaleb – de PvdA-staatssecretaris die de AOW gaat herzien – ‘abou-betalen’ te maken.