Een eigenaar van een kleine boekwinkel in Buckinghamshire zette onlangs twee stapels boeken naast elkaar in de etalage: The Prudence of Gordon Brown en The Bumper Book of Government Waste 2008: Brown’s Squandered Billions. Het eerste boek kostte slechts tien pence; het tweede boek tien pond. Na een paar dagen lagen er alleen nog maar exemplaren van het boek over de ‘prudente’ premier en ex-minister van Financiën. Wie het boek over ambtelijke geldverspilling leest, zal niet verbaasd zijn over de uitkomst van dit experiment. Het is een schokkende bloemlezing van Matthew Elliott, oprichter van de Tax Payers’ Alliance, en de historicus Lee Rotherham, over de manieren waarop de dienaren van de koningin omgaan met belastinggeld.
Zo is het afgelopen jaar 101 miljard pond opgegaan aan buitensporige salarissen, Monty Python-achtige zaken, zinloze cursussen, snoepreisjes en mislukte projecten. Grote winnaar is het bedrijfsleven, vooral in de hoek van marketing, management en consultancy, dat de overheid als een grabbelton vol bankbiljetten beschouwt. Het bedrag, zo merken de auteurs op, is genoeg om de gevel van het ministerie van Financiën te behangen met schilderijen van oude meesters. Als penningmeester binnen de rijksoverheid is dit ministerie de natuurlijke vijand. Brown mag bekendstaan als een zuinige Schot, de overheidsuitgaven zijn onder zijn regime enorm gestegen. De Tax Freedom Day, als de burgers voor zichzelf gaan verdienen en niet voor de belastinginspecteur, verplaatst zich langzaam van lente richting zomer.
De auteurs behandelen de geldverspilling op heldere wijze. Eerst lopen ze alle departementen af, vervolgens de Europese Unie (waar de begroting al in geen decennia is goedgekeurd), de stadstaat Londen met haar Olympische Spelen, de salarissen voor hoge ambtenaren en de peperdure publiek-private samenwerkingsverbanden. Op zich is geld uitgeven aan zaken als zorg en onderwijs prima, maar niet wanneer het grootste deel aan een strijkstok blijft hangen, zoals 280.000 pond voor een congres over ‘Value for Money’, bijna een half miljoen voor een ‘walking is good for you’-campagne en het categoriseren van mogelijke schadeclaims, bijvoorbeeld wanneer het horloge van een rijksambtenaar wordt beschadigd door liftdeuren.
De bloemlezing is tegelijkertijd grappig en pijnlijk. Het respectloze gemak waarmee belastinggeld wordt uitgegeven is niet alleen een financieel schandaal, maar zegt ook iets over de heersende moraal, niet alleen in het Verenigd Koninkrijk. In een ranglijst, uit 2003, over efficiëntie binnen het openbaar bestuur, staan de Britten boven de Nederlanders.