De muren zijn bedekt met verschoten tapisserieën en hangen vol antieke klokken, de plafonds zijn beschilderd met afbeeldingen van atletische Griekse goden. Op nonchalant gedrapeerde kussens staat het Trump-familiewapen. Zelfs de papieren servetten zijn bedrukt met een monogram van de familienaam. En de druk rondlopende stafmedewerkers hebben stoffen hoesjes om hun schoenen om de glimmend marmeren vloeren en crèmekleurige tapijten niet te bevuilen.
Hier zetelt de man die zijn uitverkiezing te danken heeft aan ‘de vergetenen’, zoals hij ze zelf noemt, aan miljoenen Amerikaanse kiezers die nooit over zulke smetteloze tapijten zullen lopen. Het is een paradox waar de nieuwe president zelf ook graag over praat. ‘Wat veel mensen verbaast, is dat ik in een appartement zit zoals niemand dat ooit heeft gezien’, zei hij lachend tegen Time, ‘en toch representeer ik de werkers van de wereld.’
De paradox is in de hele westerse wereld te ontwaren. Of het nu om politieke leiders gaat in het Washingtonse moeras, de Brusselse bubbel of de Haagse kaasstolp, om de bankiers van ternauwernood geredde banken of de ceo’s die onbeschaamd hun bonussen opstrijken, om d66-rechters of de culturele elite in de Amsterdamse grachtengordel – allemaal hebben ze het contact met ‘het volk’ verloren. Telkens wordt weer geconstateerd dat de huidige leiders een tekort aan leiderschap vertonen en dat de politici van het midden, die decennialang de westerse democratieën bestierden, geen ‘verhaal’ meer hebben. En als oplossing dienen zich alom de sterke leiders aan die het tekort zullen goedmaken – sterke leiders die ogenschijnlijk verder van ‘het volk’ af staan dan wie dan ook.
In een lezing voor Yale University stelde de historicus Timothy Snyder onlangs dat de ‘politiek van de onvermijdelijkheid’, die dominant was in de periode na de Tweede Wereldoorlog, ingeruild lijkt te worden voor de ‘politiek van de ontwrichting’. Spottend zei hij dat er binnenkort een ‘disrupter-in-chief’ in het Witte Huis zou zitten. Snyder gaf aan dat hij niet zo’n liefhebber van die ‘politiek van de onvermijdelijkheid’ was, maar deze plaatst zich tenminste wel in de geschiedenis, terwijl de ‘politiek van de ontwrichting’ zich in een zwart gat werpt en alleen gered lijkt te kunnen worden door de Leider, met een hoofdletter, die een nostalgisch beeld koestert van een verleden dat nooit heeft bestaan.
In ons winternummer, het dikste ooit, staat de leider, en breder: leiderschap, centraal. Groot-Brittannië kreeg dit jaar, net als Amerika, een nieuwe leider. In Nederland, Frankrijk en Duitsland vinden volgend jaar verkiezingen plaats, waarbij het ongetwijfeld vooral om de leider zal draaien. In landen als Turkije en Rusland trekken autocratische leiders steeds meer macht naar zich toe. Maar het gaat ons om veel meer dan oude en nieuwe leiders; leiderschap is het knooppunt waar alle spanningen van deze tijd in samenkomen.
We staan in dit nummer stil bij het morele leiderschap van Obama en Merkel; bij de poppenspelers die sterke man Poetin bespelen; bij Beppe Grillo, leider tegen wil en dank; bij Mark Zuckerberg, die zich ontpopt als dictator van de wereld; en bij Erdogan, in wie Turkse Nederlanders ook hun grote leider zien. Maar natuurlijk kijken we ook verder dan naar politiek leiderschap. Welke leiderschapslessen kunnen we leren van paarden? Hoe tem je als leraar havo 4? Hoe managet een kardinaal de leegloop van de kerk? En waarom zouden vrouwen geen imam kunnen worden? Van oude en nieuwe leiders, en waarom sommige dingen maar beter voorbij kunnen gaan.
P.S.
Het gaat goed met De Groene Amsterdammer. Dit jaar steeg onze betaalde oplage opnieuw en namen ook de advertentie-inkomsten weer toe. Maar onafhankelijke, diepgravende journalistiek is een kostbare zaak en u kunt ons helpen die verder te versterken. Vorig jaar hebben wij, dankzij donaties van u, onze lezers, Fonds 1877 kunnen oprichten. Fonds 1877 ondersteunt onze journalisten die weken zo niet maanden in veeleisend journalistiek onderzoek steken. Het afgelopen jaar hebben wij dan ook meer grote onderzoeksverhalen kunnen publiceren dan ooit.
Voor uw eventuele gift zijn we u zeer erkentelijk. Als blijk van onze dank ontvangt u een ‘mini-affiche’ van ontwerperscollectief Gorilla. Bij een donatie van vijftig euro of meer krijgt u bovendien een boek dat de redactie speciaal voor u maakt over de 19 naoorlogse romans die ons boos maakten. Wij zullen u dat in de loop van de lente sturen, zodra het van de drukker komt.
U kunt uw gift overmaken op:
IBAN NL66TRIO 0254382320 ten name van Stichting 1877.
Of ga naar: https://www.groene.nl/donatie/new