Alleen Scholengemeenschap Jan Arentsz in Alkmaar ging na lange aarzeling akkoord. Gelijk hadden die ook, want ze zijn niet misbruikt. Wel gebruikt ten dienste van wie maar wil kijken om een min of meer realistisch beeld te krijgen van wat zich in deze vorm van voortgezet onderwijs afspeelt tussen leerlingen, docenten en mentoren. Dat blijkt uiteraard verwant aan wat we in 1994 zagen in Nipkow-winnend Havo4 van Doebele en Schmidt (zelfde niveau- en cultuurverschillen tussen ‘eigenlijk mbo’ en ‘had ook vwo gekund’; zelfde onvolwassen geesten in volwassen lichamen). Maar toch ook verschillend.

De meest opvallende verandering heet smartphone. Het gebruik daarvan wordt pas in aflevering 4 tot thema gemaakt. Mij waren in voorgaande episodes al de ogen uit de kop gevallen over hoeveel kinderen hoe vaak stiekem of openlijk, ongehinderd of gehinderd, met die dingen bezig waren in plaats van met werk, les, stof, docent. Hoe machteloos en uitputtend pogingen daar paal en perk aan te stellen leken. Uit de serie blijkt onder veel meer een breed gebrek aan concentratie, deels door die apparatuur. Nog los van kinderen met expliciete diagnoses als add of adhd. Het begrip fraude krijgt ook nieuwe technologische dimensies. Een nieuw en groot onderwijsprobleem, waar deze school geen consistent beleid in lijkt te voeren.

Inleveren voor de les lijkt de simpele oplossing, maar niet alleen wordt dat ervaren als amputatie van wat een tertiair geslachtsorgaan lijkt en beklagen ouders zich erover dat ze dan hun kind niet kunnen bereiken (!). Privé-levens van leerlingen komen organisch aan bod in gesprekken tussen scholieren onderling, tussen hen en mentoren, in presentaties in de klas en hoogst incidenteel in interviewtjes. Ooit was het gewoonte stille dingen stil te laten. Wat niet per se beter was. Nu heerst een verbluffende openhartigheid, gevolg van tv-cultuur. Bovendien lijken nog meer kinderen met ‘problemen thuis’ te kampen.

Het totaalbeeld lijkt min of meer realistisch, al zijn uit tweehonderd tieners wel vijftien ‘hoofdpersonen’ gekozen die interessanter leken dan de andere 185. En zo’n project is alleen te pruimen als er sprake is van dramaturgie en van gebeurtenissen die enigszins opvallen. Waarbij de vraag is of ze symptomatisch of uitzonderlijk zijn. Voor mijn gevoel is een redelijk evenwicht ontstaan tussen ‘gewoon’ en ‘bijzonder’. Wat uit de reeks spreekt is een gemiddeld grote betrokkenheid van docenten bij pupillen, sterker dan voorheen. Bevelshuishouding lijkt nog sterker verdreven door de onderhandelings- en zorgvariant, wat niet louter winst is. De edele kunst van het les geven komt weinig aan bod, ook al omdat bnn op jongeren focust. Daardoor krijg je soms de indruk dat docenten er nauwelijks aan toekomen.

Voor veel leerlingen krijg je sympathie. Mijn hart werd gestolen door nieuwkomer Alessia, Egyptisch-Pools, tobbend over de gezondheid van haar alweer zwangere moeder, doodverlegen en eenzaam in een nieuwe school en met maanden leerachterstand. ‘Hooglerares’ wil ze worden. Lange weg te gaan. Je geeft er geen cent voor. En geniet te meer als ze een 10 haalt.

Nicole van Damme, De school, zes afleveringen, BNN. Vorige week was de laatste aflevering, maar De school is terug te zien op deschool.bnn.nl