Sinds de oprichting in 2015 heeft Forum voor Democratie een opmerkelijke ontwikkeling doorgemaakt. Werd de partij ruim drie jaar geleden tijdens de Provinciale-Statenverkiezingen nog de grootste van Nederland, inmiddels lijkt de partij electoraal weggezakt. Dat betekent niet dat hun invloed verdwenen is. Online groeit de partij – en voedt daar complotten.
Om licht te werpen op die ontwikkeling, deden we naast kwalitatief onderzoek ook data-onderzoek. We verzamelden informatie over video’s op YouTube en spreekbeurten in de Tweede Kamer en keken: wie zijn nu de belangrijkste spelers? Op welke onderwerpen heeft de partij zich voornamelijk gericht? En welke rol speelt de partij in de verspreiding van complottheorieën over ‘The Great Reset’?
YouTube-dataverzameling
Met 151.000 abonnees en 67 miljoen weergaven is YouTube het belangrijkste communicatiekanaal van FvD. Een analyse van dit kanaal geeft dan ook een goede blik op de verandering van de partij zelf. We verzamelden daarom de metadata van alle video’s van het officiële Forum-kanaal. Hiervoor gebruiken we de YouTube v3 API op 12 juli 2022, wat resulteerde in informatie over 1152 video’s. Dit is uiteraard een momentopname: af en toe worden titels en/of beschrijvingen aangepast en de aantallen likes en weergaven voor (vooral recente) video’s zullen later nog oplopen.
YouTube-video’s verdwijnen daarnaast ook vaak van het platform, verwijderd door de uploaders of door YouTube zelf. We gingen daarom eerst na hoe compleet de video-metadata waren. We vergeleken onze data met een oudere dataset van Forum-video’s uit 2018. 24 filmpjes uit die oudere verzameling staan nu niet meer online. Het lijkt er sterk op dat Forum deze zelf heeft verwijderd: het gros van de video’s betrof afgesplinterde leden zoals Joost Eerdmans en Annabel Nanninga. We gebruikten ook de WayBack Machine, een archief van internetpagina’s, om oude versies van de ‘Video’s’-pagina van het Forum-kanaal te zien. Twee video’s konden we niet meer op het huidige kanaal terugvinden. Kortom, we konden in totaal 26 verwijderde video’s identificeren. Op een dataset van ruim duizend videos valt dit mee.
We visualiseerden de metadata van de FvD-video’s als een ‘beeswarm’-grafiek met de tool RAWGraphs. Elk bolletje staat voor één video. Hoe groter het bolletje, hoe groter het aantal weergaven en hoe donkerder de kleur rood, hoe meer reacties de video kreeg. Dit gaf ons een aardig overzicht van de ontwikkeling van het kanaal. Het laat zien dat het aantal uploads steeg en de kijkers steeds actiever werden. Om dat laatste duidelijker te kwantificeren maakten we ook een lijngrafiek met het totaal aantal weergaven per jaar, plus het gemiddelde jaarlijkse aantal likes en reacties per weergave. Hieruit bleek een flinke stijging voor alle aantallen.
Om ook zicht te krijgen op de inhoud, annoteerden we voor alle 1152 video’s het volgende:
- Welke prominente FvD’ers verschenen in het filmpje? Onder ‘prominente FvD’er’ verstaan we Kamerleden en bekende boegbeelden van de partij (zoals Paul Cliteur), maar bijvoorbeeld geen leden van de provinciale besturen.
- Wat was het hoofdthema in de video? Al kijkend identificeerden we een aantal terugkerende thema’s (zoals gewoonlijk in ‘grounded theory’-methoden). De uiteindelijke lijst bestond uit ‘geopolitiek’, ‘rechtsstaat / democratie’, ‘migratie’, ‘cultuurstrijd’, ‘defensie / veiligheid’, ‘zorg’, ‘economie / financiën’, ‘klimaat / energie’, ‘landbouw’, ‘onderwijs’ en ‘corona’. Als een video geen eenduidig thema had of als er meerdere thema’s aan bod kwamen, markeerden we deze als ‘meerdere / overig’. Met deze definitieve lijst liepen we nogmaals alle video’s door en maakten we aanpassingen waar nodig.
- Wat voor mediatype betrof de video? Hier maakten we onderscheid tussen video’s expliciet bedoeld als promotie- of campagnemateriaal, opnames van (Kamer)debatten, vlogs, fragmenten van Forum-optredens in reguliere mediaprogramma’s (voornamelijk in shows van Harry Mens en later Ongehoord Nederland), video’s uit eigen programma’s zoals het FVD Journaal en uploads van de Vrijheidskaravaan-campagnetour. Laatstgenoemde kreeg een eigen categorie vanwege het grote aantal video’s.
- Wordt er een tegenstander afgeschetst? Hiervoor gingen we na of er in de titel, thumbnail, of het begin van de beschrijving een duidelijke tegenstander te vinden was, bijvoorbeeld in titels als ‘Thierry Baudet (FvD) vs. Mario Draghi (ECB) over einde van de Euro’. Op deze manier wilden we nagaan of Forum zich steeds vijandelijker opstelde en op wie de pijlen zoal gericht werden.
De resultaten visualiseerden we als zogenaamde ‘stacked area’-grafieken. Deze lieten we slechts tot 2021 lopen omdat de data voor 2022 logischerwijs incompleet waren. De prominente FvD’ers plotten we ook als genormaliseerde grafiek waar de data van 2022 wel meegenomen werden. Om de evolutie van de video’s te analyseren, zetten we ook alle thumbnails op een rijtje, gekleurd per onderwerp.
The Great Reset
We gebruikten ook YouTube-data om na te gaan hoe centraal de partij was in video’s over complottheorieën omtrent The Great Reset. Hiervoor verzamelden we de metadata van video’s die je zou krijgen als je zou zoeken op één van de volgende termen: ‘build back better’, ‘great reset’, ‘grote reset’, ‘klaus schwab’, ‘world economic forum’, ‘wef’ en ‘you will own nothing’. Deze zoekopdracht voerden we uit op 2 augustus 2022 met de YouTube v3 API search endpoint. Om de Nederlandse versie van YouTube na te bootsen zetten we de ‘region’ en ‘relevanceLanguage’ parameters op ‘nl’. Omdat de YouTube API soms geen oudere video’s terugstuurt hebben we expliciet gezocht per jaar van 2017 tot en met 2022. Met alle verzamelde metadata gebruikten we Google’s taaldetectie om alleen de video’s met een Nederlandse titel en/of beschrijving te bewaren. Uit die video’s verwijderden we vervolgens de vals positieven (bv. video’s over ‘DJ Wef’). Dit leverde 109 Nederlandse video’s over The Great Reset op. Vier (4%) daarvan waren afkomstig van het YouTube-kanaal van Forum voor Democratie. In 18 video’s (17%) werden in de titel of beschrijving Forum of prominente (ex-)Forum-leden benoemd.
Tweede-Kamerdata
Tot slot verzamelden we ook data van Kamerdebatten. We gebruikten hiervoor data zoals geüpload op officielebekendmakingen.nl, het officiële archief van alle ‘handelingen’ binnen de Tweede Kamer. Deze data reikten tot en met 11 mei 2022. We visualiseerden welke Forum-leden het vaakst aan het woord kwamen met een genormaliseerde streamgraph, wederom door RAWGraphs te gebruiken. Hieruit bleek eenzelfde patroon als op YouTube: Baudet heeft een steeds kleiner aandeel.
