Het was de week van de leugenaar in Washington. Toen de Democratische presidentskandidaten op dinsdag 14 januari met elkaar in debat gingen, wachtte iedere kijker op het moment dat de borrelende onmin tussen Elizabeth Warren en Bernie Sanders zou worden aangesneden. Een korte terugblik: een week geleden berichtte Politico dat vrijwilligers van de Sanders-campagne schriftelijke instructies hadden gekregen om Warren af te schilderen als een elite-kandidaat, vooral in trek bij hoogopgeleiden en iemand die ‘geen nieuwe achterban naar de Democratische partij trekt’. Aanhangers van Sanders beweerden aanvankelijk dat het document waarover Politico beschikte nep was. Sanders zelf zei dat vrijwilligers deze verkapte aanval op eigen houtje hadden opgezet, maar zijn medewerkers gaven toe dat het om een officiële instructie van het campagneteam ging die in meerdere staten werd gebruikt. De bewoordingen werden vervolgens schielijk teruggetrokken.
Warren zei dat ze ‘teleurgesteld’ was dat de Bernie-campagne had besloten om haar aan te vallen. Er heerste een impliciet non-aanvalsvedrag tussen de twee meest progressieve kandidaten, en het lijkt Sanders te zijn die het startschot heeft gegeven voor een linkse stammenstrijd in de Verenigde Staten. Warren riposteerde dat ze vreesde voor een herhaling van de verdeeldheid bij de Democraten in 2016, die bijdroeg aan hun verkiezingsnederlaag.
Een paar dagen later berichtte CNN dat Sanders vraagtekens zette bij de kansen van een vrouwelijke presidentskandidaat om het Witte Huis te halen. Sanders zou die twijfels hebben uitgesproken tijdens een een-op-eengesprek met Warren. ‘Ik denk dat een vrouw zou kunnen winnen. Hij was het daarmee oneens’, reageerde Warren op het bericht. Sanders ontkende dat hij op enig moment de kansen van een vrouwelijke presidentskandidaat die het tegen Trump moet opnemen in twijfel heeft getrokken.
Deze politieke ‘zij zei, hij zei’ hing als een schaduw over het televisiedebat. Warren greep de gelegenheid aan om het subtiele punt te maken dat geen van de vrouwen die in race is voor het presidentskandidaatschap ooit een verkiezing heeft verloren. Sanders was zichtbaar geërgerd en herhaalde dat hij de kansen van een vrouwelijke presidentskandidaat absoluut niet in twijfel trekt. Mogelijk speelde hier oud zeer. Aan de Sanders-campagne kleven eerdere verwijten van seksisme. Verschillende vrouwelijke leden van de Bernie-campagne uit 2016 hebben geklaagd over seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen het team en onderbetaling ten opzichte van mannelijke collega’s. Toen hem door CNN werd gevraagd of hij dit probleem destijds had aangekaart, antwoordde Sanders dat hij daar ‘iets te druk’ voor was geweest.
Dat het gedurende de voorverkiezingen waarschijnlijk niet meer goedkomt tussen Warren en Sanders werd duidelijk na afloop van het debat. Warren liep naar Sanders toe en weigerde zijn uitgestoken hand. ‘Volgens mij heb je me voor leugenaar uitgemaakt op landelijke tv’, zei ze. ‘Laten we het daar nu niet over hebben’, was Bernie’s antwoord. De volgende ochtend twitterden boze Bernie-aanhangers plaatjes van een slang rond.
Voor veel fans van Warren en Sanders is dit een vertrouwenskwestie geworden, waarbij kamp-Bernie ervan uitgaat dat Warren klakkeloos liegt om haar eigen kandidatuur vooruit te helpen, en team-Warren niet gelooft dat hun gedroomde kandidaat echt zomaar iets verzint. De correspondent-buitenstaander ziet hoe een poging tot progressieve samenwerking aan duigen valt, waarbij op enig moment de ene kandidaat besluit zich achter de ander te scharen. Voor veel Sanders-stemmers is het inmiddels ‘never Warren’, zoals een veelgebruikte Twitter-hashtag luidt. Dat belooft weinig goeds voor haar kansen, mocht zij als kandidaat uit de bus rollen. Wil de Bernie-stemmer in dat geval liever Trump dan Warren? De vermeende tegenwind die een vrouw in de politiek heeft kan op die manier een self-fulfilling prophecy blijken. Voor een omgekeerd scenario hoeft Sanders niet te vrezen. Uit de peilingen blijkt dat hij op dit moment meer kans maakt dan Warren om de uitdager van Trump te worden, en de Warren-aanhang heeft het niet over ‘#neverbernie’.
Ten opzichte van de grote politieke kwesties, over economie, over geopolitiek, over de staat van de Amerikaanse democratie, lijkt het conflict tussen Sanders en Warren over iets futiels te gaan, en de verbleekte vriendschap tussen die twee eerder iets voor een soap dan voor serieuze politiek. Maar er gaan twee fundamentele vragen schuil achter deze kwestie. Eén: de mate waarin de Democraten zullen slagen om kiezers te trekken met een breed palet aan sociaal-economische achtergronden. Twee: hoe om te gaan met het venijn van seksisme dat de verkiezingen van 2016 doortrok en dat nog lang niet uit de Amerikaanse politiek verdwenen is. Die vragen kunnen beter uitvoerig bediscussieerd worden voordat er gestemd wordt dan daarna. In een bepaald opzicht hebben Sanders en Warren hun goede band opgeofferd om cruciale onderwerpen op scherp te zetten.
Terwijl het wantrouwen groeit tussen verschillende facties binnen het Democratische electoraat, draait de leugenmachine van het Witte Huis op volle toeren. Donald Trump heeft altijd ontkend dat de Amerikaans-Russische zakenman Lev Parnas een bekende van hem is. Parnas gaf deze week een uitgebreid interview op MSNBC, waarin hij open kaart speelde over zijn betrokkenheid bij pogingen om belastende informatie over de Bidens op te duiken in Oekraïne. Parnas werkte daarbij nauw samen met Rudy Giuliani, Trumps privé-advocaat die aan het hoofd stond van de duistere Oekraïne-missie. Volgens Parnas was Trump volledig op de hoogte van alles wat Guliani deed om Biden te tackelen, en daarmee Trumps herverkiezing vooruit te helpen. Parnas heeft aangekondigd een foto van hemzelf met de president te twitteren iedere keer dat Trump ontkent hem te kennen.
Eenzelfde Petrus-achtige leugen kwam van Devin Nunes, die de impeachment-verhoren in het Huis van Afgevaardigden leidde namens de Republikeinen. Ook Nunes zei zich geen contact met Parnas te herinneren, maar heeft inmiddels toegeven dat hij een telefoongesprek voerde met Giuliani en Parnas over de pogingen om Oekraïne onder druk te zetten. Het zijn deze leugens die nu worden gewogen in de Senaat, waar volgende week de impeachment-zaak tegen Donald Trump gehoord wordt.
Op deze manier raken zowel de Democraten als de Republikeinen verstrikt in de vraag wie nu precies op welk moment de waarheid heeft gesproken. Het oordeel over de Republikeinse losse omgang met de waarheid wordt geveld in een officiële Senaatsprocedure. Bij de Democraten zal de eerste stembusgang in Iowa op 3 februari een indicatie geven aan wiens woord het meeste geloof wordt gehecht. Beide gevallen illusteren dat het verschil tussen feit en verzinsel in de VS volledig politiek is geworden.