Op internet waart een opmerkelijk bericht rond over de arrestatie van Saddam Hoessein. Die zou niet op het conto te schrijven zijn van Amerikaanse inlichtingendiensten, maar op dat van de Koerdische Saddam-jager Qusrat Rasul Ali. Het zou diens speciale eenheid zijn geweest, gevormd uit ervaren peshmerga’s, die de Iraakse dictator wist te vinden. Saddam zou bedwelmd en al gevangen gehouden zijn in het hol waarin hij werd gevonden, totdat de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK), waarvan Ali een van de leiders is, het opportuun vond hem over te dragen aan de Amerikanen. Bij de zeshonderd Amerikaanse troepen die de boerderij bij ad-Dawr «overvielen» zouden ook Koerdische eenheden zijn geweest. Het bericht over de Koerdische betrokkenheid werd eind december verspreid door het Engelse boulevardblad Sunday Express, dat zich zei te baseren op bronnen binnen Britse inlichtingendiensten. Tot op heden, dinsdag 6 januari, hebben Nederlandse media niet op het bericht gewezen.

Al zijn de aanwijzingen tamelijk overtuigend, zolang essentiële bronnen als het Amerikaanse oppercommando en de Koerdische Saddam-jager Qusrat Rasul Ali er het zwijgen toe doen, is niet zeker dat de details in het bericht volledig kloppen. Onweerlegbaar is echter dat Koerden een rol speelden die later onder het tapijt werd geschoven: een dag voordat de arrestatie algemeen bekend werd, werd hij al gemeld door een Koerdisch persbureau. En een dag later bleek de PUK eerder dan wie ook details te kennen die pas uren later door het Pentagon werden bevestigd. Opmerkelijk is ook dat in de eerste Amerikaanse berichten over de arrestatie de betrokkenheid van Koerdische eenheden werd gemeld, maar later niet meer herhaald.

Waarom werd de Koerdische rol uitgevlakt? Alternatieve nieuws-sites als correspondences.org en Subliminal News gaan er vanuit dat dit was omdat Bush eigen succes nodig had. Dat klinkt bepaald niet onaannemelijk, al zullen de Amerikaanse spinners zich nog het tumult heugen over de Pentagon-leugen omtrent de «bevrijding» van private Jessica Lynch.

Er zijn ook andere redenen, van harde geopolitieke aard. Het is niet ondenkbaar dat de Koerden het met de Amerikanen op een akkoordje hebben gegooid. Hoewel Talabani’s PUK en de Koerdische Democratische Partij (KDP) van Massoud Barzani elkaar jarenlang op leven en dood bevochten, zijn ze het over één ding eens: een zo groot mogelijke autonomie voor de Koerden in het toekomstige Iraakse staats bestel. Per 30 juni zal het bestuur volledig worden overgedragen aan een Iraakse regering. De Koerden willen een federatief staatsbestel waarin het Koerdische noorden zijn eigen gang kan gaan. Zowel Talabani als Barzani dringt daar al lange tijd op aan. Door de no fly-zone stond het noorden al een decennium feitelijk los van Bagdad, dus zo onlogisch is hun eis niet. Maar blijvende regionale autonomie voor de Koerden zou de hele regio tot ontploffing kunnen brengen. Arabische Irakezen zien een Koerdische Alleingang bepaald niet zitten gezien de enorme olievelden in het Koerdische gebied, met name bij Kirkuk. En Turkije, Syrië en Iran hebben aanzienlijke Koerdische minderheden binnen de grenzen die wel eens over enthousiast zouden kunnen worden als hun volksbroeders in Irak ook de jure het fundament zouden kunnen leggen voor een Koerdische staat.

Dinsdagochtend werd bekend dat afgelopen weekend in de noordelijke stad Arbil geheim overleg plaatsvond tussen de Amerikaanse bewindvoerder Paul Bremer, zijn Britse assistent Sir Jeremy Greenstock, Massoud Barzani en Jalal Talabani. En wat kwam daar uit? De Koerden behouden hun regionale autonomie in het nieuwe Irak. Zou dat het Amerikaanse wisselgeld zijn geweest voor de uitlevering van Saddam door de PUK?

Het is hoe dan ook een heel gevaarlijke beslissing. De Turken zijn als de dood dat de vijftien miljoen Koerden binnen hun grenzen zich weer zullen gaan roeren. Juli vorig jaar vertelde toenmalig premier Bülent Ecevit de Amerikaanse onderminister van Defensie Paul Wolfowitz dat het oorlog zou worden als er een Koerdische staat kwam. De Syrische president Bashar al-Assad heeft te kampen met 1,2 miljoen Koerden. Hij noemde Koerdisch zelfbestuur binnen Irak «een rode lijn»: «Een verdeling van Irak heeft niet alleen gevolgen voor Irak of Turkije zoals sommigen geloven, maar voor alle buren van Irak.» Hij deed zijn uitspraken vlak voor een historisch bezoek aan Istanboel, waar de Koerdische kwestie zeker ter tafel zal komen. Bij het ter perse gaan van dit nummer had Teheran nog niet gereageerd. Iran heeft wel wat anders aan het hoofd na de dertigduizend doden kostende aardbeving in de historische modderstad Bam.

Hoe de reactie in Irak zelf zal zijn behoeft weinig betoog. Al enige tijd wordt Kirkuk geteisterd door schermutselingen tussen Koerden enerzijds en Arabieren en Turkmenen anderzijds. Daarbij vielen afgelopen week zes doden. In het noordoosten van Irak wonen ongeveer twee miljoen Turkmenen, die zich kunnen verheugen in de steun van Turkije. Vóór de bekendmaking van de hand having van de Koerdische semi-autonomie hintte Songul Chapouk, het enige Turkmeense lid van de Iraakse Tijdelijke Regeringsraad, op de oprichting van een eigen «Turkmenistan» als de Koerden hun zin zouden krijgen. Zo’n stap zou kunnen leiden tot een burgeroorlog tussen Koerden en Turkmenen. De Turken zouden daarbij betrokken kunnen raken wegens de diepgevoelde verwantschap met de Turkmenen, Syrië zou zich niet onbetuigd laten in het steunen van de Arabieren en ook Iran zou belang hebben bij het dwarsbomen van de Koerdische aspiraties, desnoods gewapenderhand.

Hopelijk kunnen de PUK en de KDP hun buren geruststellen, want zelfs het hoofd van Saddam is niet de bloedige oorlog waard die in Noord-Irak dreigt los te barsten.