Eigenlijk zouden de actievoerders van Extinction Rebellion deze week overal pleinen bezetten en straten blokkeren om zo, volgens een inmiddels beproefd recept, aandacht te vragen voor de almaar groeiende klimaatcrisis. Maar het is lastig een menselijke blokkade te vormen als je anderhalve meter afstand moet houden. De scholieren van Fridays for Future die vorig jaar met duizenden tegelijk de straat opgingen, zetten hun protest digitaal voort. Haalden ze destijds de journaals, nu blijven hun slogans nagenoeg onopgemerkt. ‘Het klimaat’ wordt overschaduwd door een acutere crisis, de strijd tegen Covid-19 krijgt even voorrang op de strijd tegen CO2.
Kijk alleen al naar de recente nieuwsberichten:
- De klimaattop die eind dit jaar zou plaatsvinden in Glasgow is uitgesteld
- De Europese Green Deal dreigt vertraging op te lopen
- Ons kabinet negeert het Urgenda-vonnis nóg iets langer
- De CO2-heffing voor de Nederlandse industrie wordt op de lange baan geschoven
Het is begrijpelijk dat politici andere zaken aan hun hoofd hebben nu de IC-bedden schaars raken en de economie klap op klap krijgt. Het gevaar is alleen dat de lange termijn daardoor uit het zicht verdwijnt. Mensen die ervoor pleiten dat we deze kans moeten benutten om de economie te vergroenen, zoals de 170 wetenschappers met hun manifest voor een duurzamer en eerlijker Nederland, krijgen het verwijt dat ze deze crisis misbruiken. Dit zou niet het moment zijn voor structurele hervormingen.
Een eigenaardig verwijt, want de geschiedenis leert dat turbulente tijden bij uitstek vatbaar zijn voor ingrijpende veranderingen. De reden dat The Shock Doctrine deze dagen overal wordt aangehaald, is dat Naomi Klein die dynamiek ruim tien jaar geleden al feilloos beschreef. De industrie begrijpt dat maar al te goed en schroomt niet te lobbyen.
Kijk alleen al naar de voorbeelden die de Britse onderzoeksgroep InfluenceMap verzamelde:
- Het American Petroleum Institute dringt aan op versoepeling van milieuwetgeving
- De Canadese olie- en gasindustrie onderhandelt met de overheid over een bail-out
- Europese autofabrikanten proberen onder klimaateisen uit te komen
- Overal ter wereld kloppen luchtvaartmaatschappijen bij de overheid aan voor staatssteun
Hun agenda is helder: de fossiele economie – en daarmee hun verdienmodel – zo lang mogelijk in stand te houden. Enkel het blootleggen van de hedendaagse shockdoctrine volstaat niet om dat te voorkomen, er is behoefte aan een socialer en schoner reddingspakket. Het geluk wil dat de contouren daarvan al op papier staan, in de vorm van een Green Deal. De klimaatplannen van de Europese Commissie kunnen dienen als fundament voor een duurzaam economisch herstel, erkenden dertien Europese klimaat- en milieuministers onlangs. ‘We mogen de aanhoudende ecologische crisis nu niet uit het oog verliezen’, schreven ze in een open brief. Hoewel zijn acties op nationaal niveau voorlopig haaks staan op die tekst, was minister Eric Wiebes een van de ondertekenaars.
Deze week publiceren we twee essays uit Nu het nog kan, een bundel van Extinction Rebellion Nederland die 22 april verschijnt bij De Bezige Bij. Alle bijdragen zijn geschreven lang voordat het coronavirus uitgroeide tot een pandemie, maar hebben niets aan actualiteit ingeboet. ‘Ons veranderende klimaat fungeert als een aanjager van dreigingen’, signaleert generaal Tom Middendorp. Willen we echt iets doen aan ‘de grootste uitdaging van deze eeuw’, dan moeten we ‘de veiligheid van toekomstige generaties’ voor ogen houden, schrijft hij. Dat advies is alleen maar urgenter geworden.