Had ik maar een paar jaar extra gehad om Nederland voor te bereiden op deze gascrisis, zal Mark Rutte deze zomer denken. Dan waren de grote bergingen in Norg, Grijpskerk en Bergermeer nu voor de volle honderd procent gevuld, tegen een fractie van de huidige prijs. Geen angst voor Poetins chantage, aan Game of Thrones ontleend gefluister over ‘winter is coming’ of ruzies over wie straks als eerste in de kou moet zitten. Niks zoveelste ‘lastige boodschap’ die Rutte moet brengen, deze keer aan de Groningers. Dat zijn regering er echt alles aan gedaan heeft. Dat niemand hier zo van baalt als hij, sorry, sorry, maar dat de lokale vrees voor aardbevingen nu eenmaal moet wijken voor het grotere, Europese belang van energiezekerheid.
Hadden we maar iets meer speelruimte gehad om de boeren perspectief te bieden, schiet het door het hoofd van stikstofminister Christianne van der Wal, terwijl boze veehouders wegen blokkeren ter verdediging van hun vermeende recht op intensieve dierhouderij. Eerlijk is eerlijk: voor de grootste stikstofuitstoters is hoe dan ook geen plaats in Nederland. Denk aan de 25.000 kalkoenen op de Veluwe, goed voor meer stikstofdepositie dan alle automobilisten bij elkaar besparen door braaf honderd in plaats van 130 kilometer per uur te rijden. Maar wie weet had Van der Wal met wat extra tijd de angel uit de protesten kunnen halen. Op zachte doch besliste toon had zij de boeren voorbereid op een nieuw, houdbaarder verdienmodel.
Hadden we de arbeiders maar om onze fraaie plannen uit te voeren, verzucht de ministerraad in koor. Met stip boven aan het wensenlijstje: de klimaatmaatregelen. Zonder personeelsschaarste was het isoleren van tochtige woningen (zie opnieuw de gascrisis) een fluitje van een cent. Wachtlijsten om zonnepanelen op lege daken te leggen, warmtepompen te installeren, laat staan het huidige infarct als gevolg van een te krap elektriciteitsnet? Ondenkbaar.
Was geld maar gratis, droomt Sigrid Kaag van Financiën ’s nachts. De hoogste inflatie sinds een halve eeuw brengt 1,2 miljoen huishoudens in de financiële problemen, berekende het Centraal Planbureau. Het Nibud waarschuwt dat behalve de lagere inkomens ook de middenklasse moeite heeft de dure boodschappen en torenhoge energierekening te betalen. Maar veel meer compensatie zit er niet in volgens Kaag. Zelfs niet nu dat hoognodig lijkt om de brede steun aan Oekraïne te behouden. Met de stijgende rente voorziet zij juist nieuwe tegenvallers voor de schatkist.
Natuurlijk: met weemoedig terugblikken lossen de steeds talrijkere crises zich niet op. Maar dit is anders. Die wat-als-wereld bestond namelijk. We hebben er allemaal in geleefd. Tien jaar geleden geleden, in 2012, telde Nederland ruim een half miljoen werklozen. Mensen die met alle plezier – en tegen een aanzienlijk lagere vergoeding dan nu – hadden willen meewerken aan de energietransitie. Het melkquotum was nog niet afgeschaft. In de jaren daarop was gas ruim tien keer zo goedkoop als nu. En het allerbelangrijkste: de rente daalde tot onder het nulpunt. De Nederlandse overheid kreeg, met andere woorden, miljoenen euro’s cadeau als zij geld leende.
Het liep anders. Den Haag verzuimde het lot uit de loterij te verzilveren. De historisch unieke mogelijkheid om Nederland voor een zacht prijsje de fossielvrije, stikstofarme en sociaal rechtvaardige toekomst in te loodsen, onafhankelijk van Poetin, bleef onbenut. Beter gezegd: de regerende partijen zagen de kans niet eens. Onder leiding van een premier die visie een hinderlijke olifant vond, staarden ze zich blind op een reeks kortetermijnbezuinigingen en ‘hervormingen’. Alles voor de Europese begrotingsnormen. Gezien het toeslagenschandaal en andere uitvoeringsfiasco’s is de publieke sector die financieel-economische BDSM-sessie nooit te boven gekomen.
Hadden we toen maar meteen afgerekend met deze tijd verprutsende machthebbers, denk ik de laatste maanden met pijn in het hart. Niet langer gestemd op politici die zich gedragen als een middelbare scholier die aanhikt tegen zijn toetsweek: uitstellen, doorschuiven en over de schutting gooien, ondertussen heel hard ‘win-winsituatie!’ roepend. Dan koerste Nederland nu niet af op een winter vol conflict en dilemma’s die allemaal even duivels zijn – en peperduur. Dan hadden we nu geen verloren decennium achter de rug.