Dat was in de VS groot nieuws maar hier gleed het weg als klikmomentje in de vermakelijkste Amerikaanse verkiezingen sinds tijden. Toch heeft het zin om er nog eens naar te kijken – en vooral te bedenken wat het vertelt over hoe de Amerikaanse en internationale politiek werkt.
De antagonist in het verhaal is Paul Manafort, politieke poppenspeler sinds de jaren zeventig en sinds maart campagneleider van Trump. Manafort begon al jong met politiek lobbywerk. Hij zette zijn kwaliteiten in voor Gerald Ford, Ronald Reagan en de oude Bush, maar zijn bureau werkte ook voor dappere anticommunisten die door allerhande linkse media werden gehinderd met vreselijke verhalen. Zoals Mobutu van Zaïre, die zijn land volgens boze tongen ruim dertig jaar onder een deken van systematische martelingen, moorden, anarchie en ziekelijke kleptocratie gevangen hield. Of de Filippijn Ferdinand Marcos, die volgens de Gutmenschen van die tijd zijn land twintig jaar plunderde. Of rebellenleider Jonas Savimbi, die er volgens sommigen mee te maken had dat Angola synoniem werd voor massaverbrandingen, bloedbaden onder burgers en kindsoldaten. Manafort bood hulp: zo mocht Savimbi, een jaar nadat hij bij Manafort had aangeklopt, naar het Witte Huis komen en wapens van de CIA in ontvangst nemen.
Manafort ontwikkelde een patserige levensstijl, onder meer ondersteund door transacties met de Pakistaanse geheime dienst en Libanese wapenhandelaren. In 2004 vond hij een nieuwe goudader in Oekraïne. Hij werd de man in Washington voor steeloligarchen en de pro-Poetin-leider (en opperdief) Janoekovitsj, bekend om zijn absurde paleis en de staatsrepressie op de Maidan in 2014. ‘Trump Just Hired His Next Scandal’, voorspelde persbureau Bloomberg al in april. De afgelopen maanden doken inderdaad nieuwe onthullingen op: zo inde Manaforts bureau een ontstellende 12,3 miljoen dollar voor geheim lobby- en pr-werk voor Janoekovitsj, toen die van 2010 tot 2014 president was. Nadat Trump uitgekeken was op Manafort gebruikte hij die onthullingen als excuus om hem te dumpen. Dit alles is al tamelijk ontstellend. In je naïviteit ga je er toch vanuit dat een presidentskandidaat in het machtigste land ter wereld geen stafleden heeft die in het geheim werken voor een andere president en dat hij het erg vindt als dat wel zo is. Maar ernstiger is dat Manafort geen uitzondering is. Voor Janoekovitsj werkte ook de Podesta Group. Medeoprichter John Podesta is leider van de verkiezingscampagne van Hillary Clinton. Janoekovitsj’ voormalige rivaal, Julia Timoshenko, werd bijgestaan door AKPD Media and Message. Dat is het bureau van David Axelrod, Obama’s ‘senior adviseur’ in zijn eerste kabinet en zijn campagnestrateeg in 2008 en 2012. Het bureau van Mark Penn, mediastrateeg van Bill Clinton en Tony Blair en campagneleider van Hillary in 2008, werkte voor weer een andere besmette ex-president van Oekraïne, Viktor Joesjenko. En ga zo maar door – en dan hebben we het alleen nog over Oekraïne.
Dit is naakte corruptie, die van een van ’s werelds meest corrupte landen rechtstreeks naar Capitol Hill en het Witte Huis reikt – en uiteraard ook naar Europese hoofdsteden. En het gaat niet alleen om lobbywerk, maar ook om ons eigen wereldbeeld. Al het nieuws dat de afgelopen jaren uit Oekraïne kwam en alle beelden – van de Maidan vol tentjes, de pianospeler met de ME, vechters op barricaden en kapotgeschoten vliegvelden – al die beelden pasten in de mediastrategie van een of ander pr-bureau met lijntjes in Washington. In hoeverre beïnvloedde dat het maken, framen, uitzenden van dat nieuws? En als ik dat als buitenlandredacteur al niet kan overzien, hoe is dat dan voor een gewone nieuwsvolger?
Het betreft hier geen klein bier. Zo werden de geesten voor de Golfoorlog klaargestoomd door een (naar later bleek) totaal verzonnen verhaal over gedode couveusebaby’s in Koeweit, uit de koker van reclamebureau Hill De Irakoorlog werd aan het publiek verkocht door The Rendon Group. En nu hebben we het over Oekraïne, waar we volgens sommigen oorlog om moeten riskeren met Rusland. Het is onverteerbaar dat we dat daarover moeten beslissen terwijl onze mening wordt gestuurd door mensen met netwerken tot in het hart van westerse democratieën in ruil voor miljoenen aan douceurtjes. Moeten we het hier nog hebben over ethische richtlijnen, of is dit gewoon verraad?
Deze corruptie reikt recht- streeks naar het Witte Huis