Maar er is één voorspelling, liever gezegd diagnose, waarvan de juistheid waarschijnlijk zal worden bevestigd. Wie er in 2016 ook zal worden gekozen, de nieuwe ‘machtigste man, of vrouw, ter wereld’ zal deze betiteling niet meer verdienen. De Amerikaanse wereldmacht is in verval. Dat wordt door de internationale gemeenschap in toenemende mate beseft, en wat nog belangrijker is, ze begint er steeds meer naar te handelen.
De eerste die het ontdekt heeft is de Britse historicus Paul Kennedy. In 1987 is zijn boek The Rise and Fall of the Great Powers verschenen. Hij beschrijft het verval der wereldrijken door de eeuwen heen en onveranderlijk is er één oorzaak van doorslaggevende betekenis: de imperial overstretch, de onvermijdelijke drang van het wereldrijk om zich in de buitenlandse politiek te overspannen. Dan kan de economie van het moederland de kosten niet meer dragen. Door het gebrek aan successen verliest het volk, of de publieke opinie, de moed. Dit sluipend gevoel van malaise deelt zich mee aan de elite, de regerende klasse, en daarmee is de aftocht van de wereldleider begonnen.
Zo is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als wereldmacht ten onder gegaan, zo is het met Frankrijk, het Britse Imperium en tot op zekere hoogte Duitsland gebeurd, en ook Nederland is een goed voorbeeld, met onze vierjarige oorlog tegen Indonesië (de ‘politionele acties’) en het tragikomische slot dat we nog steeds de Nieuw-Guinea-kwestie noemen.
Het boek van Kennedy is verschenen terwijl Ronald Reagan aan de laatste jaren van zijn presidentschap bezig was. Het heeft toen felle controverses veroorzaakt. De schrijver werd beschuldigd van defaitisme. Reagan, ‘the great communicator’, was een geweldig populaire president. ‘Mister Gorbatsjov, tear down this wall’, is een van zijn historische uitspraken, gedaan in 1987 bij de Brandenburger Tor, en twee jaar later was de Muur gevallen. De Amerikaanse publieke opinie zag niet dat dit het resultaat was van veertig jaar Koude Oorlog, de overstretch van de Sovjet-Unie.
Na de Koude Oorlog is de mondiale invloed van Amerika geleidelijk verminderd. Eerst vrijwel ongemerkt, gemaskeerd door de nieuwe economische voorspoed. Bill Clinton heeft nog een eind kunnen maken aan de Joegoslavische burgeroorlogen, maar dat gebeurde met luchtbombardementen. Daarna heeft George Bush sr. Saddam Hoessein uit Koeweit verjaagd, maar tot het oprichten van een nieuwe wereldorde, wat zijn duidelijke bedoeling was, is het niet gekomen.
Het definitieve keerpunt was aangebroken met het presidentschap van George Bush jr. en het begin van het verval is duidelijk geworden door de verwoesting van het World Trade Center op 11 september 2001. Daarop zijn twee oorlogen gevolgd die door Amerika en zijn bondgenoten zijn gewonnen noch verloren, maar die wel twee verwoeste landen in een staat van chaos hebben achtergelaten. Met de verkiezing van Obama ontstond de hoop dat Amerika, en per slot van rekening het hele Westen, uit de uitzichtloze steeg van Bush cum suis zou worden bevrijd, maar hoewel de nieuwe president een volstrekt andere koers is gaan varen, is eerder het tegendeel het geval. Obama is een voorzichtige president, hij heeft zich niet in uitzichtloze situaties begeven. Maar ook met zijn relatief behoedzame politiek is het mondiale leiderschap van Amerika verder verzwakt.
Over iets meer dan twee jaar zijn de volgende presidentsverkiezingen. Vaak veroorloven kandidaten zich een lange aanloop. Het laatste nummer van The Atlantic heeft een lang interview met Hillary Clinton. Je zou het kunnen beschouwen als een ouverture tot haar verkiezingscampagne. Haar verhaal gaat hoofdzakelijk over de steeds gecompliceerder wordende crisis in het Midden-Oosten. Dat Amerika de Syrische rebellen niet heeft geholpen beschouwt ze als een ernstige fout. Daardoor is volgens haar het machtsvacuüm ontstaan dat tot het ontstaan van de terreurstaat IS heeft geleid.
De krachtige weerstand en de expansie van het islamistische terrorisme hebben een boodschap voor de Verenigde Staten. Onder Amerikaans leiderschap moet voor de doelmatige confrontatie een ‘overkoepelende strategie’ worden ontwikkeld. Vergelijk het met de verhoudingen in de Koude Oorlog toen we erin geslaagd zijn het sovjetcommunisme binnen zijn grenzen te houden, het af te schrikken en ten slotte te verslaan. Het jihadisme, zegt Clinton, is een gevaar voor Europa en Amerika; de eerste vijand die nu moet worden verslagen.
Over tweeënhalf jaar hebben we misschien weer een president Clinton. Zoals het er nu uitziet wordt het hoog tijd.