De eindstreep wilden ze halen, vvd-leider Mark Rutte en zijn pvda-collega Diederik Samsom, zodat deze eeuw eindelijk een kabinet eens de rit zou uitzitten. Dat laatste gaat lukken, maar vraag inmiddels niet meer hoe. Kabinet en regeringspartijen liggen er verveloos bij. Weg is de pluim op de hoed voor het volhouden, voor het onderhandelen met de oppositie, voor de aantrekkende werkgelegenheid of het wegwerken van het begrotingstekort.
Eerst de stand bij de pvda. Door een onverstandige interne verkiezingsstrijd bij de sociaal-democraten moest Samsom het politieke toneel verlaten. Zijn opvolger, vice-premier Lodewijk Asscher, heeft vooralsnog de kiezersgunst niet mee. Binnenkort wordt duidelijk of de nieuwe pvda-leider mag meedoen aan het invloedrijke rtl4-debat waaraan slechts vier lijsttrekkers mogen deelnemen. De pvda heeft daar haar hoop op gevestigd. Samsom wist ruim vier jaar geleden het tij immers te keren met een ijzersterk optreden.
De gevolgen van dat optreden zijn ook voor alle andere politieke partijen hét argument om mee te gaan in de eisen die rtl stelt, zoals het uitgaan van de peilingen bij de keuze van de vier lijsttrekkers. Stilletjes hopen ze allemaal dat uitgerekend zijzelf uitverkoren zullen zijn en ervan kunnen profiteren. Tegenwerpingen van nota bene opiniepeilers zelf dat de manier waarop rtl de keuze bepaalt geen eerlijk speelveld biedt en geen recht doet aan het Nederlandse meerpartijenstelsel zijn tot nu toe door de politici weggewimpeld. Houd dan ook op met klagen over de macht van de media.
Nu is het enige verkiezingsdebat met alle in het parlement vertegenwoordigde partijen inmiddels geweest, in de Tweede Kamer zelf: het debat waarna vvd’er Ard van der Steur opstapte als minister van Veiligheid en Justitie. Juist doordat dit werd gebruikt als verkiezingsdebat oogde het niet fraai. Het was niet gespeend van opportunisme en dat ziet de kiezer.
Dan de vvd. Die verloor vorige week met Van der Steur haar derde bewindspersoon op het ministerie van V&J en zag ook al een Kamervoorzitter sneuvelen, allemaal om een en hetzelfde zoekgeraakte, uit de vorige eeuw stammende, bonnetje aan een crimineel. Deze affaire laat zien dat een eenmaal verkeerd ingezette aanpak van een zaak uit het verleden politici kan blijven achtervolgen. De leugen regeert, is het beeld dat nu blijft hangen. En die leugen regeert dan deze keer niet in de media, zoals koningin Beatrix eind vorige eeuw insinueerde, maar bij een regeringspartij zelf.
Overmoed was het van de vvd om het ministerie van V&J groot te maken door ook de politie eraan toe te voegen. Overmoed door er twee liberale bewindspersonen op te zetten. Overmoed om Kamerleden van de eigen partij zich te laten bemoeien met wat de liberale minister van V&J deed en schreef. Overmoed om de slogan Boeven vangen niet gepaard te laten gaan met staatsrechtelijk denken. Dat laatste wordt gesymboliseerd door de naamsverandering van het departement in Veiligheid en Justitie. Alsof voor veiligheid de rechten van burgers en plichten van de overheid en politici naar de tweede plaats kunnen. Waar zien we dat deze dagen nog meer?
Tot overmaat van ramp kwam voor de vvd afgelopen vrijdag ook een vernietigend rapport over de Belastingdienst naar buiten. Ook die dienst staat onder de verantwoordelijkheid van een vvd-bestuurder. De Belastingdienst is een staat binnen de staat die haar eigen gang gaat zonder dat de politiek verantwoordelijken daar zicht en invloed op hebben. Het moet onverdraaglijk zijn voor veel kiezers, vooral zij die zelf ontslagen zijn en nu moeten sappelen, dat onder de neus van een liberale bewindspersoon goed betaalde ambtenaren gebruik kunnen maken van een riante ontslagvergoeding die gezien het doel van de reorganisatie bij de Belastingdienst niet voor hen bedoeld was. Dat die kiezers schamperend de liberale slogan Doe. Normaal. in de mond zullen nemen, heeft de vvd echt aan zichzelf te danken.
En dan is er de aanvankelijk terughoudende reactie van het Nederlandse kabinet op het decreet van de Amerikaanse president Donald Trump dat officieel Bescherming van de natie tegen binnenkomst van terroristen in de Verenigde Staten heet en als effect had dat moslims met onmiddellijke ingang Amerika niet meer in konden. ‘Bezorgd’ was het kabinet aanvankelijk. Natuurlijk doken, behalve pvv-leider Geert Wilders, alle andere partijen daarop. Niet alleen omdat het verkiezingstijd is, maar omdat dit wel een heel slappe reactie is op een discriminerende maatregel die het begin van een glijdende schaal kan zijn.
Waarom reageerde het kabinet zo slap? Wil het de VS te vriend houden? Waren vvd en pvda het in het kabinet onderling niet eens over de reactie? Overzagen ze de reikwijdte niet van de maatregel van Trump? Waren ze bang voor de reactie van Wilders en zijn aanhangers die moslims en terroristen graag over één kam scheren? Wat ook de reden was, het was geen goede.
Ook zonder de hete adem van Wilders in de nek had direct recht voor z’n raap gezegd moeten worden dat Trumps decreet niet kan. Maar met die hete adem in de nek is het des te urgenter dat niet wordt gefoezeld en gesmoezeld als het gaat om het beoordelen van maatregelen die de rechtsstaat aantasten. En waar Wilders de uitspraak van de Amerikaanse rechter dat moslims niet mogen worden teruggestuurd zal verwerpen, moeten andere politici juist het belang van een onafhankelijke rechtspraak benadrukken. Zeker de regeringspartijen. Het was een gemiste kans om kleur te bekennen. Verveloos was het.