Charlotte Dumas fotografeert dieren. Min of meer wilde dieren zijn het: wolven, paarden, tijgers. Beren komen er nog aan. Ze reist naar wildparken over de gehele wereld, en ze gaat ook naar andere plekken waar veel dieren gehouden worden, zoals de stallen van de politie in verschillende landen, illegale paardenraces in Italië, et cetera. Vorig jaar stelde ze portretten van Italiaanse paarden tentoon. Ze werd tot die paardenportretten verleid door het zien van verkiezingsposters. De straten van Palermo hingen er vol mee. De afbeeldingen waren stuk voor stuk geposeerd. Dumas besloot daarop affiches van de paardenportretten te maken en hing ze op tussen de mannenposters voor de verkiezingen. Niet dat je een paard kon kiezen als gemeenteraadslid. Dat was ook niet de bedoeling van Dumas.
Dit jaar gaat Charlotte Dumas een paar maanden naar China, om er tijgers te fotograferen die in farms gehouden worden omdat hun botten veel waard zijn in de traditionele Chinese geneeskunde. De dieren worden ook aan toeristen getoond. Lekker naar zielige dieren kijken en daarvoor helemaal naar China reizen – de mens is een raar beest. Op de tentoonstelling deze maand toont ze portretten van tijgers uit een shelter in Indiana, Amerika. Het is een vervolg op de foto’s van de blinde tijger India, die op dezelfde plek woont. Het zijn eigenlijk allemaal majesteiten, stuk voor stuk liggen ze er zo bij. Maar misschien is het wel des tijgers om er dagelijks koninklijk uit te zien.
Een kunstenaar waar Charlotte Dumas me aan doet denken, is Andrea Mantegna. Hij leefde van 1431 tot 1506 in Mantua, Italië. Hij werkte daar voor een voorname familie, de Gonzaga’s. Ludovico Gonzaga had Mantegna hoogstpersoonlijk naar Mantua gehaald. Mantegna schilderde zich werkelijk rot voor hem. Het Palazzo Ducale in Mantua hangt helemaal vol met zijn werk. Mantegna was een perspectiefgodje. En hij paste die nieuwigheid briljant toe, zie bijvoorbeeld zijn dode Jezus, die in Milaan in het Breramuseum is te zien. Jezus is vanaf zijn voeten verkort weergegeven. Mantegna schilderde ook veel paarden, en soms zelfs een olifant.
Een andere voorganger van Dumas is Paolo Uccello (1397-1475), die heel veel paarden schilderde, bijvoorbeeld bij De slag om San Romano, dat werkelijk helemaal vol zit met gevoelsrijke paarden die misschien nog wel een belangrijker plaats in het kunstwerk innemen dan hun berijders. Van Uccello is nu wel bekend dat hij gegrepen was door de uitvinding van het perspectief, tegenwoordig doodgewoon, toentertijd een ware nieuwigheid. Op een avond riep hij zelfs tegen zijn vrouw die al in bed lag: ‘Wat een zoet ding is dat perspectief toch, schatje!’
Wat Charlotte Dumas ’s nachts allemaal tegen haar liefje roept weet ik niet, maar het zal geen gloedvolle opmerking over perspectief zijn. Wat haar verbindt met Mantegna en Uccello is de enorme aandacht voor dieren, en de liefdevolle manier waarop ze weergegeven worden. Dumas wordt doodziek van de mensen die maar aan haar blijven vragen wanneer ze nou eindelijk eens mensen gaat fotograferen. Alsof dieren fotograferen slechts een beginnersklusje is. Ze vindt die opvatting maar vreemd en stom. Ze voelt zich juist verwant met de zienswijze van de dieren die ze fotografeert, hoe eigenaardig dat misschien ook klinkt. Maar ze zegt daarbij dat de relatie met dieren altijd bepaald wordt door het menselijk perspectief en dat zijzelf daar ook niet aan ontkomt, hoezeer ze dat ook probeert.
Het bijzondere aan Dumas’ foto’s is dat het echt persoonlijke portretten van dieren zijn. Het komt bijna nooit voor dat fotografen de moeite nemen om dieren in al hun kwetsbaarheid en kracht te laten zien. Ik zou bijna schrijven: om hun menselijke waarde te tonen, als dat niet volkomen belachelijk zou klinken. Bij deze foto’s gaat het niet om de menselijke waarde, maar om iets dat veel ongrijpbaarder is, namelijk om de waarde of de kracht van dieren die volstrekt dierlijk van aard is. Wij, als mensensufferds, weten nauwelijks wat die bijzondere kracht is, en wat hij waard is, afgezien van het geld dat een varkentje kost. We weten niet wat de essentie van een dier is, en wat je ermee zou moeten doen. Totdat iemand als Charlotte Dumas het ons duidelijk probeert te maken.
Charlotte Dumas, Tiger Tiger. Galerie Paul Andriesse, Amsterdam, tot 10 mei; www.galeries.nl/andriesse