Verwanten

De firma Brandt & Terlou is nieuw. Ieder voor zich hebben Jelle Brandt Corstius en Ruben Terlou prachtige series gemaakt. Jelle in Rusland en grenslanden; Ruben in China en Chinese diaspora. Over Jelle schreef ik: ‘scherp oog voor het komische, absurde, tragische; oprecht belangstellend, betrokken en cynismevrij’. Aan dat signalement voldoet ook Ruben.

Verwanten in IQ en EQ. Nu duiken ze samen op in Samarkand. Even als komisch duo, want strak in het hun duidelijk vreemde pak. Beelden uit vorige zomer toen Oezbekistan gastheer was voor de jaarlijkse sso-top – de Euraziatische Shanghai-Samenwerkingsorganisatie ‘voor politiek, economie en veiligheid’. Tegenwicht tegen VS en bondgenoten. Dat ze de enige toegelaten westerse journalisten waren (vandaar de pakken) lijkt me bijzonder (alsof de vpro goed ligt in Beijing en Moskou, terwijl ze juist daar hun werk niet meer kunnen doen).

De staatshoofden kregen ze trouwens alleen op een scherm in een perstent te zien: met ‘veiligheid’ wordt kennelijk vooral die van autocraten bedoeld. Terwijl er een Europese oorlog woedt, waarover China zich nooit Rusland-kritisch heeft uitgelaten. Toch zijn die schermbeelden verhelderend: de ontvangst van Poetin was beleefd, die van Xi uitbundig feestelijk. Hoewel of juist omdat de voorgangers van Poetin heer en meester waren in Oezbekistan (en sso-leden Kazachstan, Tadzjikistan, Kirgistan). Poetin blijkt daar gedwongen tot nederigheid: hij heeft Xi veel meer nodig dan andersom.

Deze serie komt voort uit immens en nog toenemend belang van het zijderoute-gebied waarin meer dan de helft van de wereldbevolking leeft (onder meer India en Pakistan zijn toegetreden). Met volop grondstoffen en een strategische ligging. Ik zag alleen de eerste aflevering en daarin komt die macro-kant uiteraard aan de orde: op de Samarkand-top; in dialogen tussen de presentatoren; in de groeiende invloed van China, alleen al gematerialiseerd in hun Friendship Highway, op gigantische hoogte door Pakistan lopend. Ten koste van legio Chinese wegwerkersdoden, want bergen zijn daar letterlijk verplaatst met explosies. Dan blijkt weer de grote kracht van researchers en presentatoren: het individuele portret dat voor iets veel groters staat.

Ruben bezoekt een Chinese begraafplaats op Pakistaanse bodem. Waar een oudere Pakistaan al decennia vrijwillig de graven verzorgt. Thuis laat hij trots een oorkonde en medaille zien die hij persoonlijk van Xi heeft ontvangen. Een foto bewijst het. De hartveroverende man, die Ruben ook nog een lesje schaterlachen om vrolijk te worden geeft, gelooft heilig in broederschap tussen die volken. De leerlingen van de meisjesschool zingen het Chinese volkslied ook nagenoeg vlekkeloos.

Jelle ontmoet in Yagiabad, Oezbekistan – ooit bloeiend, nu vervallen – de voormalige directeur van de voormalige uraniummijn. Een achtergebleven Rus. Die haarscherp uitlegt wat de ineenstorting van de Sovjet-Unie voor miljoenen Russen in niet-Russische deelstaten betekende. Waar die idioten Gorbatsjov en Jeltsin kennelijk niets van begrepen. Voor zulke Russen is Poetin held. Kijken loont: fraaie, verhelderende, soms ontroerende scènes.