De kiezers moeten oppassen niet de schuld te krijgen van de ingewikkeldheid van de huidige kabinetsformatie. Op het Binnenhof neigen de politici daar wel toe. Het zijn al gauw de kiezers die hebben gezorgd voor de versnippering in de Tweede Kamer, die de grootste partij maar 33 zetels hebben gegeven, die maar liefst vijf partijen middelgroot hebben gemaakt, die ervoor hebben gezorgd dat er in totaal veertien partijen in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. Dat maakt het voor politici zo lastig!
Klopt allemaal, maar trap er niet in. De politici moeten eerst eens naar zichzelf kijken. Je hebt een heel schema nodig om uit te leggen wie niet met wie wil regeren. Als ze zo doorgaan is de vergelijking met een kleuterklas waar niemand met elkaar wil spelen een voor de hand liggende. Zo wil de sp niet met de vvd, want die zijn te veel van het neoliberale marktdenken. Het cda wil niet zonder de vvd, omdat dit de grootste partij is en die kan toch niet buitengesloten worden. vvd en cda willen niet met GroenLinks want dat is te principieel voor het opvangen van vluchtelingen. GroenLinks wil niet met vvd en cda want die willen tornen aan internationale vluchtelingenverdragen om de komst van vluchtelingen tegen te houden.
d66 wil niet met de ChristenUnie want die wil de voltooid-levenpil tegenhouden. Omgekeerd wil de ChristenUnie niet met d66, want die wil de voltooid-levenpil beschikbaar stellen voor 75-plussers die dood willen zonder uitzichtloos te lijden. d66 wil verder ook niet met de ChristenUnie, omdat dit slechts een meerderheid biedt van één zetel en dat zou te wankel zijn. De pvv is vervolgens door bijna alle andere partijen uitgesloten vanwege de opstelling jegens moslimmigranten. En de pvda wil niet regeren omdat ze een gigantisch verlies heeft geleden en eerst wil nadenken waartoe ze op aarde is.
Het was de voltooid-levenpil die eind vorige week de boel blokkeerde. Nadat begin die week de onderhandelingen tussen vvd, cda, d66 en GroenLinks waren vastgelopen op het migratiedossier was de meest voor de hand liggende optie voor een nieuwe ronde er een met de ChristenUnie en vvd, cda en d66. Maar d66 gooide de voltooid-levenpil op tafel en slechts die ene zetel meerderheid, en zei hardop nee.
Ik probeer me voor te stellen dat ik aan een buitenlander moet uitleggen dat in Nederland geen kabinet geformeerd kan worden, omdat er een partij is die per se wil dat ouderen zelf kunnen beslissen wanneer ze uit het leven stappen. Armoede in Afrika en als gevolg daarvan grote migratiestromen, mensensmokkelaars, terreur van IS, smeltende ijsschotsen en stijgende zeespiegels, rijken die steeds rijker worden, dreigend lerarentekort op basisscholen, verpleeghuiszorg die beter kan, eenzaamheid onder ouderen, en u weet vast nog een paar andere prangende problemen die aangepakt moeten worden. Maar nee, d66 ziet het zelfbeschikkingsrecht van een 75-plusser over de eigen dood als het onderwerp om een mogelijke coalitie op tegen te houden. Het is een kroonjuweel met een dof randje. Het zou van lef getuigen als die 75-plussers in opstand komen en zeggen: er zijn belangrijker zaken in het leven dan onze dood.
In de verkiezingscampagne gaf vvd-leider Rutte al aan hoe de voltooid-levenpil als probleempil onschadelijk kan worden gemaakt bij de coalitiebesprekingen. Door er de komende jaren eerst maar eens een maatschappelijke discussie over te blijven voeren. Dan hoeft het nieuwe kabinet daarover nog niet te beslissen. d66 zou het dan echter ook niet als vrije kwestie moeten inbrengen via haar initiatiefwet. Dat zou het cda trouwens ook goed uitkomen, want dat is net als de ChristenUnie geen voorstander van de pil.
Maar wacht eens, als de voltooid-levenpil de komende vier jaar toch niet geregeld kan worden, dan kan GroenLinks ook weer in beeld komen. Want het opzeggen van internationale verdragen kunnen vvd en cda wel met de mond belijden, maar of het ook daadwerkelijk kan en wat het inhoudt en voor gevolgen heeft, dat is een tweede. Ook dat zou in de komende vier jaar toch niet geregeld zijn.
Maar bij zowel die pil als de internationale verdragen gaat het toch om iets principieels en over principes kun je toch niet marchanderen? Dat hoeft in beide gevallen ook niet. In het geval van de internationale verdragen hoeven vvd en cda slechts te erkennen dat wat zij daarmee willen nu toch niet kan en dat eventuele nieuwe vluchtelingenstromen de komende vier jaar dus op een andere manier in goede banen moeten worden geleid. GroenLinks zou omgekeerd moeten toestaan dat het opzeggen van die verdragen wordt onderzocht, maar kan in het regeerakkoord laten vastleggen dat het in de komende kabinetsperiode niet wordt uitgevoerd. Dat zou kunnen leiden tot een bredere maatschappelijke discussie, net als bij de voltooid-levenpil.
De uitkomst zou zelfs kunnen zijn dat vvd en cda inzien dat het in de praktijk onmogelijk is. Dat zou helemaal winst zijn voor GroenLinks. En anders is het in ieder geval een goed thema en dan ook met meer argumenten onderbouwd bij de eerst volgende verkiezingen. Voor zowel voor- als tegenstanders van opzegging.
Wat mij betreft is er bij deze kabinetsformatie slechts één optie echt uitgesloten. Dat is dat de politiek beslist dat de kiezers weer naar de stembus moeten. Zij zijn het tenslotte die er niet willen uitkomen.