Over een maand hebben we uitvoerig herdacht dat acht jaar geleden de torens van het World Trade Center werden verwoest waarmee ‘de oorlog tegen het terrorisme’ is begonnen. Hoe ver zijn we gevorderd?
In Afghanistan worden op 20 augustus democratische verkiezingen gehouden. Maar de Taliban zijn niet verslagen. De generaals ter plaatse zijn sinds ongeveer een half jaar van mening dat de vijand zich heeft gehergroepeerd en zich met toenemende kracht laat gelden. De Taliban zijn nu de sterkste partij, zei generaal Stanley McChrystal, de Amerikaanse opperbevelhebber. Om zich zo sterk mogelijk te maken heeft president Karzai overeenkomsten gesloten met een aantal particuliere krijgsheren, dat zijn heren die in ruil voor geheime wederdiensten hun steun hebben beloofd. Als Karzai wint, wordt de machtigste heer, Fahim, de vice-president.
Intussen is de nieuwe secretaris-generaal van de Navo, Rasmussen, van mening dat de oorlog daar verkeerd wordt aangepakt. Er moet worden onderhandeld met de ‘gematigde vleugel’ van de Taliban. De strijd duurt voort maar op 20 augustus zal de democratie in Afghanistan weer een overwinning hebben bereikt.
In Irak werd de zege op 1 mei 2003 uitgeroepen, door president Bush. Daarna is de oorlog pas goed begonnen. Na de surge onder leiding van de nieuwe plaatselijke opperbevelhebber generaal David Petraeus kwam de nieuwe overwinning in zicht. President Obama heeft een paar maanden geleden aangekondigd dat de laatste Amerikaanse soldaten in ieder geval in 2011 zullen vertrekken. Beschermingsmuren rond strategische plaatsen in Bagdad worden al afgebroken. Deze week zijn bij bomaanslagen in Mosoel en Bagdad tegen de honderd mensen gedood.
Pakistan was een paar jaar geleden, onder president Musharraf, de belangrijkste bondgenoot van het Westen in de regio, onversaagd bestrijder van de Taliban in het grensgebied. Toen bleek dat Musharraf niet het genie was waarvoor hij werd aangezien. Hij trad af. Daarna zou het beter gaan. Bij een offensief in de Swat-vallei zijn een paar honderdduizend burgers op de vlucht gejaagd. Ze kunnen nog niet terug want hun huizen zijn verwoest. Van die mensen horen we niets meer. Regelmatig vallen in deze buurten burgerslachtoffers als gevolg van een aanval op een leider van de Taliban die misschien gedood is. Dat staat niet helemaal vast. Wel weten we in hoeveel levens de collateral damage moet worden gemeten.
Oorlog voeren is het moeilijkste werk ter wereld. Dat weet iedereen die dit bedrijf aan den lijve heeft meegemaakt. ‘Any war will surprise you’, zei Dwight Eisenhower. En het eerste slachtoffer van de oorlog is de waarheid. Daarover heeft de Britse journalist Phillip Knightley een klassiek boek geschreven, The First Casualty. Maar na acht jaar oorlog tegen het terrorisme moet je langzamerhand wel tot de conclusie komen dat de waarheid in deze eeuw op een andere manier sneuvelt dan in de ouderwetse oorlogen met de grote veldslagen, de fronten, de officiële capitulaties en bezettingen. Toen George W. Bush zijn ‘end of major operations’ aankondigde was hij niet te kwader trouw; hij heeft zelf geloofd wat hij toen zei. Na hem hebben telkens weer de deskundigen van vroeger verklaard dat ze licht aan het einde van de tunnel hadden gezien. En telkens ging dat licht weer uit.
Het eerste resultaat van deze herhaling van vergissingen is een woordinflatie. De oude vaktermen van de oorlog worden nog steeds gebruikt maar beginnen hun betekenis en dus hun geloofwaardigheid te verliezen. Wat is een woord als ‘inktvlekstrategie’ nog waard, twee jaar nadat ons opperbevel tot de conclusie was gekomen dat onze ‘opbouwmissie’ in Afghanistan voor onze ogen in een ‘vechtmissie’ was veranderd, zonder dat we daar in Den Haag iets aan hadden kunnen doen? Het publiek denkt: je kan me nog meer vertellen. Nadat vorige maand een aantal Britse soldaten was gesneuveld, is aan het thuisfront een golf van verzet tegen de militaire aanwezigheid ontstaan. Er zijn de laatste tijd geen Duitsers gesneuveld maar ook in de Bondsrepubliek groeit de weerstand. Over zeven weken worden daar de verkiezingen gehouden. Afghanistan is een probleem voor Angela Merkel.
Sinds 9/11 is het Westen in het Midden-Oosten in een nieuwe oorlog verwikkeld. Nog steeds ontbreken een duidelijke politiek, een strategie en tactiek om die tot een goed einde te brengen. Door de beleidsmakers wordt de strijd beschreven in een terminologie die verjaard is. Terwijl overtuigende successen uitblijven raken onze leiders verstrikt in een verbale inflatie en verliezen het vertrouwen van de publieke opinie. Het gaat allemaal zeer geleidelijk, bijna ongemerkt, maar dit complex in zijn geheel doet meer en meer aan Vietnam denken, met dit verschil dat er nu twee moerassen zijn: het ene op het strijdtoneel, het andere aan het thuisfront.