Kaapstad – Hoe kun je die man afzetten? Dat is de vraag die de Zuid-Afrikaanse oppositie, en een groeiend deel van het anc, wanhopig maakt. De man in kwestie is president Jacob Zuma, een politieke Houdini met negen levens. Hij overleefde een verkrachtingszaak, ontslag als vice-president, aanklachten over corruptie, betrokkenheid bij staatsinkapseling door een Indiase zakenfamilie en het negeren van de grondwet. In een dictatuur kom je daarmee weg, maar Zuid-Afrika is een democratie, met een gekozen volksvertegenwoordiging en een puike grondwet.

De afgelopen weken, met name sinds het ontslag van de minister van Financiën, is de roep om het vertrek van Zuma luider en intenser geworden. De rand verloor een deel van zijn waarde en de Zuid-Afrikaanse kredietwaardigheid veranderde in junkstatus. Het volk ging de straat op. Zuma wimpelde dat protest af als ‘racistisch’, want, zei hij, hij had een spandoek ontwaard waarin zwarten met bavianen werden vergeleken. De radicale Economic Freedom Fighters (eff) van Julius Malema brachten vervolgens vele tienduizenden mensen op de been en toonden dat de onvrede niet aan huidskleur gebonden is. En tijdens een 1 mei-manifestatie maakten leden van de machtige vakbondsfederatie Cosatu, gelieerd aan het anc, Zuma het spreken onmogelijk. ‘Een beslissend moment’, volgens deskundigen.

Onderwijl proberen burgerbewegingen de druk op de ketel te houden. Zo is er Save South Africa, geleid door zakenman Sipho Pityana. En onlangs kwamen allerhande oppositietypes in het Hector Pieterson Museum in Soweto bijeen om de Freedom Movement te vormen. Die club hield op 27 april een anti-Zuma-demonstratie in Pretoria – Freedom Day, de dag waarop de allereerste democratische verkiezingen van 27 april 1994 worden herdacht. De eis: Zuma moet opstappen.

Maar Zuma zit nog steeds in het zadel, alleen protest van Venezolaanse omvang zal hier verandering in brengen. De werkelijke daadkracht moet van binnen het anc komen. Oftewel via een interne afzettingsprocedure, zoals Zuma’s voorganger Thabo Mbeki die onderging. Of via steun aan een parlementaire motie van wantrouwen. Op die optie valt de oppositie nu terug – voor de zevende maal. De kans van slagen is gering, omdat de stemming openbaar is en de anc-doctrine voorschrijft dat de leden als blok moeten stemmen. Wie afwijkt kan het wel schudden. Tenzij…

Tenzij de oppositie haar zin krijgt en het constitutionele hof bepaalt dat de stemming geheim moet blijven. In dat geval zijn vijftig anc-rebellen genoeg om Zuma’s val te bewerkstelligen.