Hongerstakingen zijn als gijzelingen. Zulke politieke acties mogen niet worden gehonoreerd. Kom je een hongerstaker tegemoet, dan inspireert dat anderen om onmiddellijk dezelfde middelen te beproeven. Natuurlijk wil geen enkele politicus verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van een actievoerder, zeker niet als die door de uitgebreide media-aandacht op het netvlies staat gebrand van het hele land. Maar toegeven leidt in hun ogen alleen tot een kwadratering van de ellende. Voor je het weet volgen de hongerstakingen elkaar in ras tempo op. Dan wordt de kans op slachtoffers pas echt groot. Het officiële standpunt van de regering is daarom dat ze niet wijkt voor dit soort chantage. De vijftien Turkse vrouwen die in Amsterdam in hongerstaking gingen voor een verblijfsvergunning en de 123 witte illegalen die in de Haagse Agneskerk weigerden te eten, mochten dan ook niet hun zin krijgen. Of beter, ze mochten niet zichtbaar hun zin krijgen. Dus werden ze met halve beloften gepaaid hun actie op te geven. Er zou een burgemeesterscommissie komen die ging beoordelen in welke mate de vreemdelingen zonder geldige papieren waren geïntegreerd in de samenleving. Het leek de slapste van alle mogelijke toezeggingen. Hans Krikke, die permanent in de Agneskerk verbleef en er verslag van deed in het boek De valsstrik van de hoop, verbaasde zich er dan ook over dat de hongerstakers de nietszeggende toenadering van de burgemeesterscommissie interpreteerden als een generaal pardon.
Deze week bleek echter dat de hongerstakers gelijk hadden. De burgemeesterscommissie heeft wel degelijk gewerkt als een generaal pardon. Van de 7600 gevallen die zich voor legalisering bij de IND meldden, werden er ruim 2000 doorgestuurd naar de commissie. Die heeft vervolgens zorgvuldig gewikt en gewogen en in 99,8 procent van de gevallen besloten dat het hier om zeer ingeburgerde illegalen ging. Terugkijkend lijkt de hele burgemeesterscommissie een grote truc te zijn geweest om tijd te winnen. Het heeft Cohen de ruimte gegeven om overstag te gaan zonder dat het te veel opviel, zonder dat het potentiële actievoerders zou inspireren tot vergelijkbare chantage. Het is een oude diplomatenwijsheid. Bij onderhandelingen moet je de tegenstander de gelegenheid geven om een rookgordijn op te richten waarachter hij onopgemerkt de aftocht kan blazen. Toegeeflijkheid is blijkbaar alleen mogelijk in het schemerduister, waar harde garanties ontbreken. De burgemeesterscommissie had immers ook minder coulant kunnen zijn. Het grote probleem van kleermaker Gumus was dan ook niet dat er te weinig, maar dat er juist te veel actie voor hem werd gevoerd. Het werd daarom onmogelijk om hem onopgemerkt te legaliseren, zoals dat begin jaren negentig geregeld gebeurde. De toenmalige staatssecretaris van Justitie Kosto heeft tal van illegalen op humanitaire gronden aan verblijfsvergunningen geholpen. Pas toen deze praktijk in de openbaarheid kwam, verdampte de mildheid.
De hongerstakingen in Amsterdam en Den Haag zijn voer voor actiegroepen. Radicale acties kunnen blijkbaar bijzonder effectief zijn als politici maar de gelegenheid krijgen om hun toegeeflijkheid te verhullen. Ze moeten de gelegenheid krijgen om met veel bombarie te zeggen dat ze niet wijken voor chantage, waarna zij in stilte de achterdeur open kunnen zetten. Het openbaar maken van dit ideale recept voor politieke actie kan het succes van deze strategie natuurlijk weer in gevaar brengen. Daarom vraag ik u lezer, actievoerder of burger: weet het, maar houd het geheim.