Al bijna twee uur hebben we zitten praten als de laptop uit de tas komt. De student bedrijfskunde, die ik heb leren kennen via zijn bijbaan bij de groentewinkel bij mij om de hoek, wil me nog iets laten zien voordat we afscheid nemen. Het blijkt een inmiddels al enkele jaren oud filmpje van een gesproken column van journalist Francisco van Jole uit het Vara-programma De leugen regeert. Van Jole vraagt zich af of de media bevooroordeeld zijn als het om moslims gaat.
Naast mij kijkt de student, zelf moslim met ouders die zijn geboren in Turkije, mee als Van Jole laat zien hoe moslimvrouwen op televisie worden afgebeeld in wat de columnist ‘moslimverpakking’ noemt: zwaar gesluierd, alleen de ogen nog zichtbaar. Van Jole’s antwoord is: ja, de media zijn bevooroordeeld. ‘Soms zit ik er echt vol van’, heeft de student, zelf strak in een modern pak gestoken, kort daarvoor tegen me gezegd. Vooral als hij alleen is, wordt hij er somber van. ‘Er wordt met twee maten gemeten in Nederland.’
Ik had de student een keer als gast meegenomen naar de Tweede Kamer. Door de affaire-Ebru Umar, de columniste die nog steeds ‘landarrest’ heeft in Turkije wegens belediging van president Recep Tayyip Erdogan, vroeg ik me af hoe mijn toenmalige gast denkt over de vrijheid van meningsuiting, de Turkse president en het EU-lidmaatschap van Turkije. En of hij zich thuis voelt in Nederland.
Dat thuis voelen wordt hem niet makkelijk gemaakt, vindt hij. Altijd maar weer wordt hij als buitenlander gezien. Zo vroeg iemand hem een keer uit welk dorpje hij kwam. Dorpje in Turkije, bedoelde de vragensteller. Maar de student is geboren in Den Haag, daar woont hij al zijn 21 jaren lang. De vragensteller moest toegeven dat de student dan meer Hagenaar was dan hijzelf.
Maar of hij over tien jaar ook nog in Nederland woont, weet hij niet. Als het zo doorgaat met het in een kwaad daglicht stellen van de hele moslimgemeenschap is hij geneigd weg te gaan uit Europa. Als mensen hem in de trein of metro aankijken voelt het voor hem inmiddels alsof hij wordt gezien als een potentiële terrorist. Terwijl hij gewoon op weg is naar zijn stage bij een gerenommeerd accountantskantoor. Vandaar ook dat strakke pak.
Het liefst zou hij naar vermogen iets toevoegen aan de maatschappij. Zo is hij opgevoed, vooral zijn moeder heeft hem al jong veel verantwoordelijkheid gegeven. Maar nu vraagt hij zich af of hij op een bepaald moment in zijn carrière zijn hoofd niet zal stoten tegen het glazen plafond vanwege zijn Turks-Nederlandse achtergrond. Dat hij vooralsnog een geweldige stageplek heeft en ook op twee andere plekken terecht had gekund, stelt hem blijkbaar niet gerust.
Als we over politiek en de affaire-Ebru Umar komen te spreken, wordt het ingewikkelder. Is de aanhouding van Umar zo belangrijk? vraagt hij zich af. Hier in Nederland wordt net gedaan alsof het een chaos is in Turkije, vindt hij. Umar heeft een recht geschonden, hier in Nederland mag je ook niet ‘fuck de koning’ zeggen. Zowel hier als daar word je opgepakt als je het staatshoofd beledigt. En het sluiten in Turkije van een krant als Today’s Zaman? Dat heeft volgens hem veel meer met corruptie te maken dan met het inperken van de persvrijheid.
De student heeft door de huidige discussie het gevoel alsof hij afstand moet nemen van Erdogan, alsof hij moet kiezen tussen Turkije en Nederland. Dat kan niet, vindt hij. Je hebt altijd wel je trots, of je nu uit Friesland of uit Turkije komt. Later hoor ik die vergelijking met Friesland en Turkije terug in het filmpje met Van Jole. De Turken trots op Erdogan, de Friezen op hun wereldkampioen schaatsen Sven Kramer.
Erdogan is volgens de student een wereldleider, in macht te vergelijken met de Amerikaanse president Barack Obama en de Russische president Vladimir Poetin. Hij denkt dat de westerse landen zijn geschrokken van de groei van Erdogans macht en van de groei van de Turkse economie. Volgens hem wil het Westen die groei tegenhouden. En als een man als Erdogan met meerderheid is gekozen en het Turkse volk tevreden met hem is, dan is het volgens hem niet aan ons om te zeggen dat hij weg moet.
Waarop een vergelijking volgt met het Libië van kolonel Moammar Kadhafi en de chaos die er in dat land heerst na de Arabische lente. Dan maar liever geen democratie en geen vrijheid van meningsuiting, vindt hij, dat zijn niet altijd de beste oplossingen voor een land. In het bedrijfsleven moet je soms ook voor een andere werkwijze kiezen.
Vindt hij dat Turkije lid moet willen worden van de Europese Unie? Daar is hij dubbel over, vindt hij zelf. Turkije is eigenlijk machtig genoeg en heeft de EU helemaal niet nodig. Maar het zou bij toetreding wel meteen het machtigste land zijn en dus macht krijgen over de westerse wereld. Maar ja, daar staat dan wel weer tegenover dat Turkije als lidstaat zelfstandige macht wordt afgenomen, denkt hij hardop verder.
En als hij vanuit Europa zou redeneren, vindt hij dan dat Turkije lid moet worden? Daarop komt het antwoord snel. Nee. Volgens hem zijn de normen en waarden in Turkije anders. Dat gaat niet samen.