Het moment van de tentoonstelling is erg gepast. Terwijl in de grote wereld de perskaarten worden verdeeld voor de verslaggeving van een apocalyptisch visioen, presenteert Boymans van Beuningen SHINE: Wensdromen en visioenen in de actuele beeldende kunst.

SHINE toont niet het werk van utopisten maar, zoals Wilma Sütö in haar uitstekende inleiding van het begeleidende boek schrijft, van «kunstenaars die hun ideaal veilig proberen te stellen in een weerbarstige werkelijkheid».

Geluksanarchisten dus. Verslaggevers van hun eigen private visioen. Survivalisten die in het volkstuintje van hun oeuvre een eigen wereld van wil en voorstelling proberen te handhaven.

Zoals bijvoorbeeld de Pools-Franse Roman Opalka. In 1965 is hij begonnen te tellen. Met 1. Daarna 2. In kleine cijfertjes op een doek van steeds hetzelfde formaat geschilderd. Inmid dels is hij in zijn cijfervolkstuintjes naar verluidt bij een getal rond de half miljard gekomen. Die cijferreeks is zijn ijzeren gordijn waarmee hij de concrete werkelijkheid buiten sluit. Wat er die dag ook in de krant staat: Opalka telt door. Werkend aan zijn cijferwoestijn, die natuurlijk uiteindelijk een oase blijkt te zijn.

Van een andere, meer concrete orde is een film van Fiona Tan. Eindelijk eens een werk dat beantwoordt aan de internationale status van deze kunstenares. In Lift (2000) hangt een persoon als een klein plastic poppetje aan een reusachtige druiventros van rode ballonnen. Vooral de naast de eigenlijke film gepresenteerde making of is mooi. We zien alleen de voeten van de persoon die enkele decimeters boven de grond zweeft terwijl hij (zij?) door personen die nog op de grond staan heen en weer wordt gesleept. De zwevende persoon is machteloos en oppermachtig tegelijkertijd. De kunstenaar in haar eigen universum, zwevend aan een aantal zelfbedachte ballonnen.

Hoewel de expositie inhoudelijk klopt als een bus is het totaalbeeld uiteindelijk rommelig. Er is duidelijk meer op thematische dan op beeldende grondslag geselecteerd. Slechts met heel veel fantasie is er enige overeenkomst te vinden in de cijferreeksen van Roman Opalka en de verliefde foto’s die Daan van Golden van zijn muze uit de jaren zestig maakte. Een ander nadeel is dat men ten bate van de bewijsvoering per kunstenaar slechts één werk of serie toont. We krijgen snapshots van die volkstuintjes te zien, maar kunnen er niet doorheen lopen. Een levenswerk als dat van Opalka krijgt pas echt betekenis wanneer het niet over één, maar vele zalen wordt gepresenteerd.

De catalogus, waarin de tekst voorafgaat aan het beeld, is beter. De getoonde kunstwerken vervullen daarbinnen de rol die zij feitelijk in dit thematische exposé ook vertolken: die van illustratie. Maar laat u daardoor niet weerhouden naar SHINE te gaan. Er zijn prachtige dingen te zien.

Aan het eind van de tentoonstelling wacht Kilowatt Dynasty, een prachtige zeven minuten durende video van Saskia Olde Wolbers. Abstracte sciencefiction. Een meisjesstem vertelt over het leven van haar toekomstige moeder, anno 2016 werkzaam in een soort onderwater EventPlaza op de bodem van een ondergelopen vallei bij de toekomstige Driekloven Dam. Terwijl zij vertelt zien we dromerige, sprookjesachtige beelden van een onderwaterstad. Twee zaaltjes eerder hangt een prachtige foto van Rince de Jong. Een oude vrouw in een jurk die is vastgeritst aan haar bed. Haar handen gevouwen op haar borst en met een gelukzalige, alles vergevende glimlach op haar gezicht. Dement. De toekomst bestaat niet meer.

De blik in haar ogen zien we terug in de vijftig jaar jongere vrouw die de hoofdrol speelt in Jeroen Eisinga’s film Zoals het werd geopenbaard aan Jeroen Eisinga, A.D. 1998. Het kind net gezoogd en nu voor haar op schoot; de vrouw kijkt met de kalm bezeten blik van een jonge moeder de wereld in. Uit die blik straalt een raadselachtig mededogen. In haar ogen zien we de weerspiegeling van een visioen dat alleen aan haar werd geopenbaard.

Een bezoek aan EventPlaza Boymans valt eigenlijk nooit tegen. Elke nieuwe tentoonstelling, goed of slecht, is een excuus om weer even naar de collectie zestiende- en zeventiende-eeuwse schilderijen te kijken. Het betoverende historische toekomstbeeld van Cornelis van Dalem bijvoorbeeld (Landschap met het begin van de beschaving). Vier jaar geleden verworven. Het schilderij hangt in een klein zaaltje vol wereldwonderen. Schuin tegenover Bruegels onovertroffen Toren van Babel, die, het kan niet op, wordt geflankeerd door twee adembenemende miniaturen van Joachim Patinir. Een heel klein zaaltje, tot de nok toe gevuld met stille visioenen die, dag en nacht, of je nu gaat kijken of niet, staan te schitteren.

SHINE

Werken van: Paul Cox, Martin Creed, Jeroen Eisinga, Daan van Golden, Christiaan Jankowski, Rince de Jong, Liza Lou, Tracey Moffat, Walter de Maria, Saskia Olde Wolbers, Roman Opalka, Gerco de Ruyter, Maria Roosen, Jean Marc Spaans, Fiona Tan, Henk Tas, Fred Tomaselli en Dré Wapenaar.

Boymans van Beuningen, Rotterdam

Tot en met 21 april 2003

Catalogus € 25,-