Allereerst, na Satanstango, de tweede in het Nederlands vertaalde roman van de Hongaar László Krasznahorkai, De melancholie van het verzet, oorspronkelijk van 1989 maar geen spat verouderd. Het boek speelt in een afgelegen dorp in Zuid-Hongarije waar de samenleving als gevolg van een ‘in het niets’ verdwenen trein en de komst van een vreemd circusgezelschap ‘met de grootste reuzenwalvis ter wereld’ volledig is ontwricht. Dat mag het recept lijken voor een staaltje magisch realisme van de ongeloofwaardigste soort, het blijkt in feite te gaan om een hoogst indringende analyse met geavanceerde literaire middelen van de razendsnelle en onstuitbare escalatie van angst, paranoia, rancune en machtswellust in een kleine gemeenschap, zoals die momenteel overal in de westerse wereld en zijn periferieën zou kunnen plaatsvinden. Als je niet beter zou weten zou je denken dat de auteur het autoritaire regime van president Orbán met zijn populistische, nationalistische en xenofobe trekken op de korrel had willen nemen.

Niet minder imposant is Het boek der fluisteringen van de Roemeen Varujan Vosganian (1958), een omvangrijk, tegelijk woedend en stil makend werkstuk dat je de botte Turkse geschiedvervalser Erdogan liefst onmiddellijk zou willen dwingen te lezen. Vosganian woont in een Oost-Roemeense enclave van Armeense vluchtelingen die elkaar de gruwelverhalen over de vroeg-twintigste-eeuwse genocide op hun volk doorvertellen, fluisterend, want bang voor de alom aanwezige geheime dienst van de vijand. Maar hij heeft van jongs af aan scherp geluisterd, zich vervolgens uitputtend gedocumenteerd en uiteindelijk, in 2009, deze verpletterende aanklacht de wereld in gestuurd. Het boek heeft zijn thuisbasis in de hoogvlakten van Oost-Anatolië, dicht bij Kars, waar ook het mysterieuze Sneeuw van Orhan Pamuk speelt. Vosganians stijl is rauwer en volkser. Eén sinister detail: de uitputtend, droog en kroniekachtig beschreven deportatie van waarschijnlijk bijna anderhalf miljoen Armeniërs naar de Syrische woestijn eindigt voor de meesten van hen in de moordputten van Raqqa en Deir ez-Zor, een eeuw later centra van de IS-terreur.

László Krasznahorkai, De melancholie van het verzet, Wereldbibliotheek, 416 blz., € 29,99

Varujan Vosganian, Het boek der fluisteringen, Pegasus, 424 blz., € 25,50