Terwijl in het ene kamertje de Grieken worden gefolterd, wordt in het andere kamertje feestelijk het nieuwe vergezicht voor de eurozone gepresenteerd. In het dolhuis dat Brussel heet is alles mogelijk.
‘De voltooiing van Europa’s Economische en Monetaire Unie’ heet het. En het stippelt het pad uit dat naar de enige, ware, onvolprezen, almachtige, onbevlekt ontvangen Unie voert. In 2025.
‘Voltooiing’: het suggereert dat er een soort einde van de geschiedenis is, als de Europese vijandschap van twee wereldoorlogen definitief is omgesmeed in een alomvattende Europese Unie. En geeft daarmee blijk van een bijna religieuze, eschatologische heilsverwachting van de zijde van de auteurs ervan. Naast Jean-Claude Juncker, Donald Tusk, Mario Draghi en Martin Schulz, onze eigen Jeroen Dijsselbloem. Dan de preambule waarin de wordingsgeschiedenis van het document wordt toegelicht. Vooral de uitkomst van veel en eindeloos Brussels gepalaver tussen President Schulz, President Tusk, President Juncker en President Draghi, bijgestaan door Voorzitter Dijsselbloem. Oftewel, Brusselse groupthink.
En dan deze zin: ‘Het bevat de neerslag van uitvoerige besprekingen met de lidstaten en het maatschappelijk middenveld.’ Klinkt mooi democratisch, maar zonder data over welk middenveld, wie, wanneer, denk je als burger toch eerst en vooral aan Deutsche Bank, Monsanto, Shell en Volkswagen.
De preambule eindigt met de zin dat de euro ‘een middel is om alle burgers een beter en rechtvaardiger leven te bieden, de Unie voor te bereiden op wereldwijde toekomstige uitdagingen en om elk van de lidstaten in staat te stellen te gedijen’. Geloven ze het zelf?
En datzelfde geldt voor de eerste echte zin van het epistel: ‘De euro is een succesvolle en stabiele munt… Hij heeft de leden van de EMU prijsstabiliteit verschaft en hen beschermd tegen externe instabiliteit.’ Weer: echt!?
Vervolgens geven de auteurs schoorvoetend toe dat niet alles pais en vree is in de eurozone en er dus werk aan de winkel is: ‘Het is nu de hoogste tijd om de funderingen te versterken en de EMU te maken tot wat ermee werd beoogd [volgt opsomming van mooie dingen]. Om dit doel te bereiken, zullen we verdere stappen moeten nemen om de EMU te voltooien.’
Ze laten er vervolgens geen misverstand over bestaan welke stappen dit zijn: ‘We moeten een nieuw convergentieproces op touw zetten.’ En ja, dat is net zo technocratisch en hardleers als het klinkt. Het eerste ‘convergentieproces’ was namelijk een groot succes: sinds de introductie van de euro zijn de macro-economische verschillen tussen de lidstaten niet zo groot geweest als nu. En welke les trekken de Presidenten daaruit? Precies: we proberen het doodleuk opnieuw.
En dus bepleit het document vier nieuwe Unies: ‘een echte economische Unie’ (daarmee toegevend dat de bestaande nep is), ‘een financiële Unie’, ‘een begrotingsunie’ en als klap op de vuurpijl een heuse ‘politieke Unie’. De auteurs snappen dat Unie 3 en 4 op dit moment een brug te ver zijn en pleiten daarom voor een processie van Echternach: ‘De eurozone kan zich slechts stapsgewijs in de richting van een echte’ bewegen.
Tussen nu en juni 2017 moeten Unie 1 en 2 tot stand zijn gebracht: binnen de bestaande verdragen. Dan volgt een Witboek, samengesteld door ‘een adviesgroep van deskundigen’, die de voortgang van de integratie aan een nader onderzoek onderwerpt en aanbevelingen voor versnelling doet. Om tussen 2017 en 2025 de sprong naar een Europese federale staat te wagen. De eerste fase heet quasi-bescheiden ‘al doende verdieping’; de tweede zelfgenoegzaam ‘voltooiing van de EMU’.
De Presidenten wijzen erop dat doel en pad onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden: ‘Deze vier Unies zijn allemaal afhankelijk van elkaar. Daarom moeten zij tegelijkertijd tot stand worden gebracht en moeten alle lidstaten van de eurozone aan elke unie deelnemen.’ Shoppen is er niet bij: alle lidstaten zullen onherroepelijk het hele pakket moeten slikken. En ja, dat ‘impliceert onvermijdelijk een verdere deling van soevereiniteit’. Om daar geruststellend ‘op termijn’ aan toe te voegen.
Wat het echt betekent zie je pas als je een wordcloud van het document maakt. ‘Burger’ verschijnt een schamele zes keer in het document. Het woord ‘democratie’ komt in het hele document niet voor. ‘Soevereiniteit’ vier keer, en dan steeds als iets dat – jammer, jammer – op het altaar van de geschiedenis moet sneuvelen. Daarentegen licht ‘concurrentievermogen’ met 26 hits groot op. Om maar te zwijgen van ‘begroting’ dat met 67 hits alle andere begrippen wegdrukt.
Het is zonneklaar: ondanks het falen van de euro, die ooit bedoeld was om via de monetaire band politieke eenwording af te dwingen, is het ordoliberale ideaal van de EU als federale begrotingsdictatuur springlevend.
Duitsland heeft gewonnen, de democratie verloren.