Het hoofd personeelszaken bij Philips kan niet gemist worden. Maar nu wordt-ie ziek. Hartklachten. Vanwege de wachtlijst kan hij pas over drie maanden geholpen worden. Tot dat moment moet hij thuis blijven en het rustig aan doen. Verspilling van geld, meent Philips en dus heeft het bedrijf, samen met andere grote werkgevers, zich bij Interpolis verzekerd voor een snellere behandeling. Zo kan het onmisbare hoofd personeelszaken nog voor de vakantie buiten kantooruren om behandeld worden in Beverwijk.
Hebben de voorkeursbehandeling in Rotterdam en de voorrangsbehandeling in Beverwijk wat met elkaar van doen? Zeker, want beide voorvallen zijn symptomen van een veel algemenere ontwikkeling. Steeds meer publieke instellingen proberen steeds provocerender de principiele verzorgingsstaatgedachte te lozen. Zij zien zichzelf niet langer als publieke en collectieve voorzieningen die een publiek goed (onderwijs, gezondheid) behartigen en daarbij ‘zonder aanzien des persoons’ redelijk en rechtvaardig te werk gaan; zij definieren zichzelf als private instellingen, ja zelfs ondernemingen, die heel goed hun eigen boontjes kunnen doppen.
De overheid heeft deze houding voor een groot deel zelf opgeroepen door het voortdurende gehamer op meer marktwerking. Tot voor kort gebeurde dat met de overtuiging dat instellingen dan effectiever zouden opereren zonder de idealen van de verzorgingsstaat te verkwanselen. Dat blijkt vaak een ernstige misrekening. Vorig jaar toonde de Algemene Rekenkamer al aan dat geprivatiseerde instellingen vrijwel direct na hun afscheid van de overheid meer oog krijgen voor hun eigen winstcijfers dan voor de publieke zaak. De recente incidenten in het hoger onderwijs en in de gezondheidszorg wijzen erop dat men ook in deze ‘harde’ sectoren van de verzorgingsstaat steeds verder van het oude geloof is gevallen en bij voorkeur zelf voor God wil gaan spelen.
Want hoe triest verder ook, het leed van het jeugdige genie uit Maassluis en het onmisbare hoofd personeelszaken van Philips weegt minder zwaar dan het principiele belang dat mensen toegang hebben tot publieke voorzieningen zonder dat er sprake is van bevoorrechting van mensen met geld, met banen, met net iets meer hersens of omdat ze blonde haren hebben. Dat is een groot goed, dat niet zo maar door een universiteitsbestuur of ziekenhuisdirectie naar de prullenmand verwezen kan worden. Gelukkig hebben de verantwoordelijke ministers Ritzen en Borst dan ook geen krimp gegeven, waardoor in ieder geval de Erasmusuniversiteit op haar schreden is teruggekeerd. Het wachten is nu alleen nog op het moment dat minister Borst de ziekenhuizen weer bij de les van de verzorgingsstaat brengt.