Met titels als Deur stoel vouw spook en Duim zand veelhoek oor. Met versregels die uit vier woorden bestaan. Dan krijg je dus bijvoorbeeld dit: ‘Touw stof stof bel/Ruit pistool touw stof/ Ruit vierkantje vierkantje vogel/ Bel cirkel boog cirkel/Stoel muurtje stoel vis/ Vogel driehoek boog bel/ Pistool stof vogel ruit’ enzovoorts. Kernloze gedichten. Verbaasd kijken, lezen en bladeren. Zouden dit mogelijkheden zijn voor gedichten die nog moeten komen? Of zijn ze na urenlange knipsessies en via dobbelstenen bij elkaar gemanipuleerd? Beeld van de wereld? Voer voor tellers, woordliefhebbers en complotdenkers.

Merkwaardig was De verzoening van R.A. Basart. Je kunt zijn roman lezen als een satire op onderwijs maar dan ga je te gemakkelijk voorbij aan de vele rare invallen, uitweidingen, en vaak genoeg adembenemende vergezichten op wat volwassen dames en heren overkomt en wat ze denken wanneer hun leven enigszins aan het wankelen wordt gebracht. Basart zoekt het niet in onbegrijpelijk proza dat overal van de bladzijden wegvloeit en waar je geen vinger achter krijgt. Nee, bij hem juist precisie die de ontwrichting benadrukt: ‘Toen ik weerkeerde bij Elisee – kerststukje gedoofd, buurvrouw getroost – hingen bebloede repen stof neer langs mijn lijf.’

Veel bewonderend gepeins ook bij De tolk van Java van Alfred Birney. Deze roman mag niet overgeslagen worden bij het aanloeiende debat over de afloop van de oorlog in Nederlands-Indië. Birney zet verschillende stijlen in om zijn op woede gebaseerde literaire verlangen extra gewicht mee te geven. Niet alleen levert hij documentaire beschrijvingen van het verschrikkelijke slagveld in Indonesië na de oorlog maar ook treffende en regelmatig zelfs oergeestige scènes uit thuisland Nederland. Lachen om verborgen racisme, tegenwoordig moet je het met een lantaarntje zoeken, maar Birney laat het allemaal onverbloemd zien. Ongetwijfeld ook om zelfmedelijden zo snel mogelijk de kop in te drukken.

Arjen Duinker, Catalogus, Querido, 68 blz., € 19,99

R.A. Basart, De verzoening, Lebowski, 336 blz., € 22,50

Alfred Birney, De tolk van Java, De Geus, 544 blz., € 19,99