In Matterhorn van Diederik Ebbinge dwingt een zwerver een eenzame weduwnaar zijn verdriet onder ogen te zien. En in De ontmaagding van Eva van End zet een Duitse uitwisselingsstudent het leven van een doorsneegezin op zijn kop, vooral dat van het meisje Eva dat hunkert naar geslachtsgemeenschap met de ‘exotische’ blonde jongen. In beide films dwingt de buitenstaander de personages zichzelf door andere ogen te zien. Het beeld dat vervolgens vorm krijgt is soms hilarisch, maar vooral eerlijk en meedogenloos.
De vreemdeling kijkt zonder gevoel. In Matterhorn zegt hij helemaal niets, in De ontmaagding is hij kil en afstandelijk. Goedbeschouwd is dat voor een persoon-in-crisis – dat zijn fictieve figuren per definitie – het ergste wat er is: een waarnemer die emotieloos becommentarieert, die de waarheid blootlegt zonder inachtneming van de mogelijke effecten ervan op de personages. Dit maakt de vreemdeling tot een geduchte vijand. Maar ook tot de mogelijke bron van verlossing en vooruitgang.
In De ontmaagding is de achternaam van het gezin Van End symbolisch. Vader Evert (Ton Kas) werkt bij een frikadellenfabriek; moeder Etty (Jacqueline Blom) zit in een midlifecrisis; broers Manuel (Abe Dijkman) en Erwin (Tomer Pawlicki) kampen respectievelijk met de puberteit en seksuele onzekerheid. En Eva (Vivian Dierickx). Die wil dus het leven pas écht gaan proeven.
Eigenlijk realiseren de gezinsleden zich niet eens dat ze problemen hebben; ze zitten op een doodlopende weg. Dan arriveert de Duitse student Veit (Rafael Gareisen). Mysterieus, met een indringende blik als die van Terrence Stamp in Pasolini’s film. Meteen ziet hij alles haarscherp. En zonder blikken of blozen reikt hij oplossingen aan. Dat is ironisch, want zelf is hij een karikatuur die een connectie met ingénue Eva heeft. Net als het klassieke naïeve personage, vaak in opera’s, zijn Veit en Eva beiden onbedorven en naïef. Door deze eigenschappen zijn ze als vreemdelingen in de bizarre wereld van de Van Ends. En zijn ze ertoe in staat het beste te ‘zien’ wat er aan de hand is. Een mooie ironie zou kunnen zijn dat Eva door geslachtsgemeenschap haar rol van ingénue zal kwijtraken. Is dit een negatieve boodschap? Seks als het einde van onschuld, als de wortel van het kwaad? Of juist seks als redding? Maar in dat geval wordt Eva net zo ‘gewoon’ als haar familie. Ze zou dan vreemdeling af zijn.
Misschien gaat het stellen van deze vragen te ver. Of: misschien worden deze vragen niet nadrukkelijk genoeg gesteld in De ontmaagding van Eva van End. Door de satirische invalshoek is het een mooie film, maar thematisch niet strak genoeg. Bovendien stoort er nog iets aan dit speelfilmdebuut van regisseur Michiel ten Horn, namelijk de toch wel erg opzichtige aanwezigheid van de stijl van de Amerikaanse cineast Wes Anderson. Niet alleen doet het absurdistische gezin denken aan Andersons heerlijke Tannenbaums, tot aan het bouwen van een tent in het ouderlijk huis toe, ook gebruikt Ten Horn net als Anderson nadrukkelijk buitenissige, licht-melancholieke muziek om betekenis te creëren, in zijn geval die van de Amsterdamse singer-songwriter Djurre de Haan. Tijdens het kijken naar De ontmaagding rees bij mij de vraag of ik de film extra leuk ben gaan vinden doordat de geest van Anderson er zo nadrukkelijk in leeft. Aan de andere kant: misschien was dat juist de bedoeling.
Te zien vanaf 14 februari