De Nederlandse roman die mij het afgelopen jaar het meest verraste, was De literaire kring, geschreven door M. Februari. Een boek als een lentebries zo verkwikkend, licht en hoopgevend, en tegelijkertijd als een vuistslag, zo woedend en superieur. Onbegrijpelijk dat deze doordacht gecomponeerde en elegant geschreven roman, over persoonlijke wissewasjes en internationale schandalen en hoe die onverbrekelijk met elkaar zijn verbonden, niet is doorgedrongen op de zogeheten toplijst van de Ako Literatuurprijs. Iets kinderachtigs in mij weerhoudt mij soms van het lezen van boeken waar iedereen maar niet te stil over te krijgen is. The Secret History? Nooit gelezen. Joe Speedboot? Nou nee. Ik ben er niet trots op, het is meer alsof er juist bij dit soort publiekslievelingen een kritisch moment is om eraan te beginnen. Als dat moment eenmaal voorbij is, dan is het ook voorgoed: laat maar. Ik dacht dat het mij ook zo zou vergaan met de hype die vorig jaar losbarstte rond de Japanse schrijver Haruki Murakami, maar bezweek onder de grote druk van mijn omgeving en nam Norwegian Wood (dateert van 1987, maar verscheen dit jaar in vertaling) mee op vakantie. Om te beweren dat mijn leven voortaan nooit meer hetzelfde zal zijn, zou hysterisch zijn, maar ik houd wel van een potje hysterie op z’n tijd. De eerste honderd bladzijden had ik moeite, ik snapte de toon (quasi-onbeholpen) niet, en ook de chronologie was zo onduidelijk, alsof de verteller zich iedere keer hernam om een oude geschiedenis uit zijn geheugen op te diepen. Als je de hele roman hebt gelezen, begrijp je alles, inclusief het hortende begin. Het is een melancholiek verhaal, op een schijnbaar willekeurig moment in gang gezet. Alles in Norwegian Wood wordt ‘matter-of-factly’ gebracht en is tegelijkertijd heel zwaar (daar heb je ze weer, de lentebries en de vuistslag).
Murakami schrijft over het leven en het daar niet tegen opgewassen zijn. Over zeventienjarigen die om onverklaarbare redenen zelfmoord plegen. Over mensen die elkaar tegenkomen en elkaar een deel van hun levensverhaal vertellen. Over de Beatles: ‘die lui moeten iets hebben begrepen van het verdriet en de schoonheid van het leven’. Over de tijd en wat die met je herinneringen doet. Dat het steeds langer duurt voor je je het gezicht van een dode geliefde weer voor de geest kunt halen. Schrijven is, leert Murakami mij: je neerleggen bij willekeur & onvolledigheid. En daar de perfecte vorm en toon voor vinden.
M. Februari
De literaire kring
Prometheus, 254 blz., € 17,95
Haruki Murakami
Norwegian Wood (Noruuei no mori,vertaald door Elbrich Fennema). Atlas, 317 blz., € 19,90