Terwijl er in de VS fel wordt gestreden over de invoering van de 3400 pagina tellende Dodd-Frank-wet, er in het VK serieus wordt overwogen om grote banken op te splitsen, en er in Zwitserland doodleuk wordt gesteld dat banken minstens vijftien procent bufferkapitaal moeten hebben, heerst in Nederland verwatenheid: onze banken zijn financiële lammeren en hebben aan de crisis part noch deel gehad.
Voor de crisis had Nederland samen met Zwitserland en Ierland zo ongeveer de grootste bancaire sector ter wereld. De balansen van Nederlandse banken waren pakweg zes keer zo groot als de economie. Dat deed vrijwel niemand ons na. De Duitsers niet, de Fransen niet, de Belgen niet en zelfs de Britten en Amerikanen niet. Alleen Zwitsers en Ieren konden zich met ons meten. Bovendien waren onze jongens in vrijwel alle denkbare markten actief, hoe exotisch of riskant ook. In Zuid-Amerika, in Zuidoost-Azië, in Oost-Europa, maar ook in de markt voor aandelen, obligaties, interbancaire leningen, gesecuritiseerde leningen, valutaderivaten, en andere gestructureerde producten. Met dank aan een toezichthouder die de eigen status liet afhangen van het mondiale marktaandeel van haar kampioenen en in ruil voor groei veel door de vingers zag.
Dat hebben we geweten. Volgens diezelfde toezichthouder heeft de crisis ons pakweg 27 procent van ons jaarinkomen gekost. Deels in de vorm van kapitaalinjecties (7 procent), deels in de vorm van risico-overdracht (11 procent) en deels in de vorm van garanties (9 procent). Dat is beduidend meer dan in Duitsland (19 procent), Frankrijk (8 procent) en Spanje (7 procent). En ook meer dan in de VS (11 procent) en Zwitserland (idem). Alleen het VK (28 procent) en België (35 procent) overtreffen ons. Maar in het Belgische geval gaat het voor bijna de helft om garanties, terwijl zowel de Belgische als de Britse kapitaalinjecties voor een groot deel te danken zijn aan het Nederlandse avontuur van respectievelijk Fortis en RBS.
Grote banken, grote schade - waarom geen groot debat? Dat heeft alles te maken met ABN Amro, voor de crisis de enige Nederlandse bank die zich kon meten met de superbanken, maar na de crisis resteert een lege huls die geen schim is van De Bank van weleer. Veelzeggend was de Europese stresstest van eind juli. Daaruit bleek dat ABN Amro slechts 15 miljard euro aan Europese overheidsobligaties in de boeken had; een schijntje vergeleken met de 50 tot 150 miljard euro van Banco Santander, HSBC, BNP Paribas en ING. De conclusie is onontkoombaar: ABN Amro is een bancaire dwerg; de truttige ING en boertige Rabobank zijn nu de vaandeldragers van de Nederlandse financiële sector.
De overname van ABN Amro en de daaropvolgende nationalisatie is voor iedereen - bankiers, toezichthouders, politici, cliënten en belastingbetalers - een traumatische ervaring geweest. En zoals dat gaat met trauma’s: de herinnering aan wat De Bank ooit was wordt verdrongen - te pijnlijk. De keerzijde is dat wij daardoor te makkelijk over onze medeplichtigheid aan de gekkigheden van voor de crisis heen kunnen stappen. Tik voor de lol De Bank eens in op de website van ProPublica, die alle documenten van de Amerikaanse onderzoekscommissie naar de oorzaken van de financiële crisis via een zoekmachine toegankelijk heeft gemaakt. ABN Amro figureert in maar liefst 45 van de documenten die de commissie op dwangbevel heeft losgekregen. En dan gaat het niet over onschuldige aandelentransacties, maar over deelname aan ingewikkelde constructies die momenteel door het Amerikaanse Openbaar Ministerie worden onderzocht op fraude, misleiding en handelen met voorkennis. Uit de documenten doemt het beeld op van een desperate bank die in paniek de laatste restjes rendement probeert te persen uit markten die op het punt stonden ineen te zijgen en die van de weeromstuit haar toevlucht nam tot steeds schimmigere en riskantere deals. Met de zegen van de Nederlandse toezichthouder!
RBS is eraan kapot gegaan. Een maand na de val van Lehman Brothers moest de Schotse bank tien miljard pond afboeken op synthetische derivaten die zij in de boedel van ABN Amro had gevonden. Je moet er niet aan denken wat er zou zijn gebeurd als de staat De Bank had moeten redden.
Het huidige ABN Amro mag dan geen schim zijn van de trotse bank van weleer, de omgeving waarin De Bank zich kon ontpoppen tot financiële desperado is nog min of meer intact. Daarom is iedere verwatenheid misplaatst en een groot debat geboden.