Verschillende corruptieschandalen, een verslechterende economische situatie, een democratie die op sterven na dood is – Turkije heeft grote problemen, het land verkeert door de toenemende politieke en etnische conflicten zelfs op het randje van een burgeroorlog. President Tayyip Erdogan besloot vorig jaar om alle in het buitenland woonachtige Turken deelgenoot te maken van deze ellende. In juni dit jaar mochten zij voor het eerst stemmen voor de Turkse verkiezingen in het land waar ze wonen.

De diaspora toog afgelopen zomer naar de stembus en afgelopen week stonden de Turken en de Koerden in den vreemde voor de tweede keer in de rij om te kiezen tussen Erdogan en de rest. In Nederland zijn er 240.000 stemgerechtigden en maar liefst 110.000 Turkse Nederlanders reisden af naar de RAI in Amsterdam, Ahoy’ in Rotterdam en sporthal De Scheg in Deventer om hun democratische plicht te vervullen, een stijging met vijftig procent vergeleken met deze zomer.

Van Japan tot de VS drukten Turken en Koerden uit Turkije een stempel onder een van de partijlogo’s. Nederland onderscheidde zich afgelopen zomer van de rest van de hele wereld: bij ons haalde de AKP van Erdogan veruit het hoogste percentage. De Turkse islamisten kregen hier 64 procent van de stemmen, terwijl het gemiddelde in de hele wereld op 49 procent lag. In Duitsland scoorde de AKP 53 procent. Erdogans Partij van Gerechtigheid en Ontwikkeling bleef in Turkije zelf steken op zo’n veertig procent.

De Turkse stemmers in het buitenland konden vorige week van woensdag tot zondagavond naar de stembus, aanstaande zondag zijn de verkiezingen in Turkije zelf. ‘Ik kan niets over de andere landen en over Turkije zeggen, maar de Nederlandse situatie is hetzelfde als zes maanden geleden’, reageert de dertiger Kenan Namli. ‘De AKP-lui worden met bussen naar de stembussen vervoerd. Net zijn er weer twee bussen gearriveerd. Daar is niets tegen te beginnen.’ Namli is weliswaar in Nederland geboren en getogen en hij heeft een vriendenkring die voornamelijk uit Nederlanders bestaat, toch volgt hij de Turkse politiek nauwlettend, vooral in de hoop president Erdogan ooit te zien vallen.

De restaurantmedewerker heeft wel een lichtpuntje overgehouden aan de lange dag waarin hij 140 kilometer naar Deventer moest rijden om zijn stem uit te brengen. Hij meldt vrolijk: ‘Voor mij in de rij stond een AKP-aanhanger. Met hem raakte ik aan de praat en ik maakte hem wijs dat zijn stem dubbel zou tellen als hij de stempel op het logo van de partij zou drukken. Hij geloofde het ook nog eens. Dankzij mij heeft Erdogan een stem minder.’

Melisa Sikar, medewerker van het verkiezingsbureau, heeft veel bussen zien arriveren. Vaak waren die gesponsord door fervente aanhangers van Erdogan of door aan de AKP verwante verenigingen. De opstapplek was dan vaak de straat van de plaatselijke moskee. Een verklaring voor de hoge opkomst vorige week is er nog niet. Waarschijnlijk hebben beide kampen hun uiterste best gedaan om de achterban naar de stembus te krijgen. Op Facebook lieten bijvoorbeeld aanhangers van de HDP, de linkse partij met Koerdische wortels, zich niet onbetuigd.

Voor Erdogan zijn de verkiezingen van aanstaande zondag van levensbelang. Voor zijn plan om het Turkse parlementaire systeem op de schop te nemen en te vervangen door een presidentiële republiek, waarin hijzelf de alleenheerser is, heeft hij behoefte aan een paar miljoen extra stemmen. Bij de verkiezingen van vijf maanden geleden verloor de AKP de absolute meerderheid en zat er niets anders op dan een coalitie te vormen met een van de oppositiepartijen. Maar Erdogan besloot zichzelf een herkansing te geven en schreef vervroegde verkiezingen uit. Nu hunkert hij naar die paar procent extra die hem de absolute macht kunnen bezorgen.

Volgens de recente opiniepeilingen is de kans echter klein dat Erdogan in zijn opzet zal slagen. Dat betekent dat hij afscheid zal moeten nemen van zijn grootse presidentiële ambities. Ook is de kans groot dat de corruptieschandalen waarin hijzelf en zijn familie verwikkeld zijn weer boven tafel komen.

Hoe prettig zou het voor Erdogan geweest zijn als de verkiezingen enkel in Nederland werden gehouden. Met 64 procent van de stemmen had hij zichzelf kunnen uitroepen tot sultan of zelfs kalief. De Nederlandse Turk loopt blijkbaar weg met een man die in het moederland de pers muilkorft, maling heeft aan de scheiding der machten, de grondwet aan zijn laars lapt en bij enorme corruptiekwesties niet alleen zijn eigen familie de hand boven het hoofd houdt, maar ook ministers beschermt van wie wel erg duidelijk is dat ze miljoenen dollars aan steekpenningen hebben aangenomen.

Waarom kiest de Turkse Nederlander voor een man die met zijn manier van regeren mijlenver af staat van de Nederlandse praktijk? In het winkelcentrum Overvecht in Utrecht, waar veel Turken komen vanwege het gratis parkeren, is het onderwerp van gesprek meestal de Turkse politiek. De twee Turken die elkaar op het terras van de Chinese eettent tegenkomen hebben wel wat te bespreken. De een heeft de zoon van de ander beledigd door hem voor een achterlijke AKP’er uit te maken. De zoon heeft deze seculier in hart en nieren meteen op Facebook ontvriend en vervolgens bij papa geklaagd. De anti-Erdogan-Turk is allerminst onder de indruk van de boosheid bij de tegenpartij en zegt tegen de man op het terras: ‘Zeg mij dan waarom jullie die hufter steunen. Hij is een dief! Wat voor moslims zijn jullie dat jullie een dief steunen?’

Meneer Galip heeft trillende handen van de opwinding en reageert fel: ‘Schaam je je niet dat je een tiener op Facebook beledigt? Wat gaat het jou aan wat we stemmen? Ik zal je vertellen waarom we op Erdogan stemmen. Onder zijn leiding hebben we Turkije ieder jaar rijker en mooier zien worden. Weet jij niet meer hoe de wegen en de vliegvelden er vroeger uitzagen? Ben je dat allemaal vergeten? Ondankbaar zijn jullie! En hoe weet je dat hij een dief is, was je erbij toen hij het geld stal? En mocht dat echt zo zijn, dan is dat iets tussen hem en Allah. Als ik hoor dat je mijn zoontje weer hebt lastiggevallen, krijg je het met mij aan de stok.’

Meneer Galip vertrekt en zijn politieke rivaal Mahmut drinkt hoofdschuddend zijn koffie op. ‘Zie je nou hoe fel ze zijn’, zegt hij met een glimlach om de lippen, ‘vroeger schaamden ze zich om er openlijk voor uit te komen dat ze AKP’ers waren. Tegenwoordig zeggen ze zonder enige gêne dat ze op Erdogan stemmen en dat het ze niets kan schelen dat die man corrupt is.’

Moderne vliegtuigen, nieuwe wegen, de grotere rol van Turkije in het Midden-Oosten, het feit dat Erdogan om de zoveel tijd tegen Israël en het Westen ageert – het zijn onderwerpen die via de Turkse media iedere dag ook de Turkse huiskamers in Nederland bereiken. Bijna de hele Turkse media zijn inmiddels in handen van de Turkse president gekomen en functioneren als een nooit aflatende propagandamachine van de Turkse islamisten. Zo werd volgens recent onderzoek gedurende 25 dagen op de Turkse publieke omroep maar liefst dertig uur zendtijd aan de AKP besteed en nog eens 29 uur aan Erdogan. Van de oppositiepartijen kreeg de CHP vijf uur, de MHP zeventig minuten en de HDP slechts achttien minuten.

Het gevolg is dat niet alleen veertig procent van de Turken in Turkije rotsvast achter Erdogan staat, maar ook dat een grote meerderheid van de Turkse Nederlanders graag een bijdrage levert aan de islamisering van het land, ook al leven ze zelf in een van de meest liberale landen in de wereld.

Het verschil van elf procent tussen Duitsland en Nederland in stemmen op de AKP valt volgens onderzoekers grotendeels te verklaren uit de achtergrond van de stemgerechtigden. Zo zijn de Turken in Nederland vaker afkomstig uit conservatieve gebieden waar de AKP traditioneel sterk is. Bovendien zou Duitsland bij het werven van de gastarbeiders iets beter opgeleide jongemannen hebben uitgekozen. De theorie is dat het kleine opleidingsverschil van toen nog altijd doorspeelt en terug te zien is in de percentages AKP-stemmers.

De Turkse televisie staat in huize Temel de hele dag aan. De eerste generatie gastarbeider Mikail Temel is voor een aantal kleine boodschappen op zijn invalidenwagen gestapt en is naar de supermarkt gereden. Als hij terug is, staan de cake en de thee klaar, gebakken door de schoondochter die ondanks de grondige wens van meneer Temel om een hoofddoek te dragen de haren vrolijk laat wapperen.

‘Ga je weer op Erdogan stemmen, papa?’ wil schoondochter Melike weten terwijl ze het bord met cake aan de bejaarde man serveert. ‘Door hem komt er nog een burgeroorlog in Turkije. Zie je niet hoe hij mensen tegen elkaar opzet en het hele land kapotmaakt om zijn eigen hachje te redden?’ Meneer Temels antwoord is kort: ‘Erdogan is goed. Als hij het presidentiële regime invoert wordt Turkije geheid een wereldmacht.’

De hunkering naar het machtige land van voorheen is groot. Bij de Nederlandse Turken wellicht meer dan waar dan ook. Het idee van een tweede Ottomaanse Rijk dat macht uitoefent over andere landen en ook de islam verspreidt, wordt zonder oponthoud door de Turkse televisiezenders gepropageerd.

Temel en zijn vrouw Hatice willen later op de dag dat idee ondersteunen door op Erdogan te stemmen. Althans, zo is het plan. Maar dan moet eerst zoonlief met de auto komen om ze naar Deventer te brengen. Schoondochter is er inmiddels van overtuigd dat papa niet over te halen is en stuurt stiekem een bericht naar haar man. De zoon is opeens niet meer bereikbaar en zo blijft Temel gefrustreerd achter. Zestig kilometer met een invalidenwagen afleggen is geen optie. Hij zet de televisie harder en luistert naar een stel mannen die in alle kleuren en geuren vertellen hoe geweldig de AKP is.

Beeld: Tayyip Erdogan stemt tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, 2014. Foto Murad Sezer / Reuters