Op het Schipholbord met aankomsttijden, groot geprojecteerd boven de zitjes van een wachtruimte, komt in Flight 49 een nieuwsbanner langs met een melding over covid-besmettingen. Dat kan bij vers gemaakt theater: de werkelijke dreiging van de actuele pandemie telt hier op bij het gespannen wachten van personages op nieuws over een fictieve vliegramp. De jongeman die neer zal storten met het vliegtuig uit Marrakech zegt in een flashback dat de politie hem op de hielen zit ‘omdat ze zich tijdens de lockdown zeker verveelden’. Maar in het toneelstuk dat de Australische gastregisseur/schrijver Simon Stone in het Nederland van juni 2020 situeerde, werken die actuele verwijzingen juist verwarrend.
Gaat de ita-voorstelling over hoe de corona-epidemie de voorgeschiedenis en de nasleep van een fictieve vliegramp beïnvloedt? Amper. In de wachthalpaniek van wachtende naasten bemoeilijkt de anderhalvemeterregel niet expliciet de toenadering tussen de lotgenoten. En het feit dat vooral Marokkaanse Nederlanders eindeloos vastzaten in Marokko omdat de plaatselijke autoriteiten hen geen toestemming gaven voor terugkeer speelt geen rol. Zelfs niet in het verhaal van de jongen Sami – prachtig gespeeld door Achraf Koutet – die achterbleef toen zijn vader met zijn twee broers naar diens vaderland vertrok.
Er is wel de slechte baas van een fictieve vliegtuigmaatschappij die technische mankementen van een toestel negeert omdat hij toch al zo veel personeel moet ontslaan. Maar het gesteggel tussen de baas en zijn dochter, die als communicatiemedewerkster haar vaders malversaties moet toedekken, is een halfslachtig uitgewerkt plotlijntje. Aan het neerhalen van de mh17, voor Stone een inspiratiebron, doet zijn stuk geen recht omdat het wanhopige gevecht van de nabestaanden om de waarheid van deze oorlogsdaad boven tafel te krijgen achterwege blijft.
Het mozaïekverhaal focust op de emotionele verhoudingen tussen verzonnen rampslachtoffers en achterblijvers. De ita-acteurs, die zich in de vele dubbelrollen heerlijk uitleven, geven bijzonder mooi zwaarte aan de rouwprocessen van hun personages. Maar ze moeten het doen met schetsmatige scènes die zijn volgepompt met dramatische verwikkelingen. De overzichtelijke verhalen – het echtpaar Janni Goslinga en Hans Kesting dat elkaar kwijtraakt in het verdriet om hun verloren dochter en kleindochter – zijn invoelbaar. Potsierlijk is de moeder die geilt op haar aan drugs verslaafde volwassen zoon, en hun ruzie die via een cameraman hijgerig en verwarrend vertraagd op het projectiescherm wordt uitvergroot, is moeilijk serieus te nemen. Nadat ze Maarten Heijmans vol op de mond heeft gezoend en met haar lippen richting zijn onderbroek gaat, roept Chris Nietvelt dat in de politiecel waar haar zoon vastzat de rivm-regels vast niet werden gehandhaafd, terwijl zij vanwege haar leeftijd toch ‘high risk’ is.
De ontroerende toespraken bij de afsluitende herdenking geven rust aan de rouw, maar de waarheidsonthulling door een aandoenlijk eenzame klokkenluider (Hugo Koolschijn), bijgestaan door de dochter van de vliegbaas, is dan weer raar snel afgeraffeld. Na Kinderen van Nora brengt ita opnieuw een rammelend toneelstuk vol loos drama in een vormgeving die ver achterblijft bij de gelaagde, zinderende ruimtes van Jan Versweyveld. Je gunt het publiek, dat de ongezelligheid van alle strakke gedragsregels trotseert, meer kwaliteit.
Flight 49 is t/m 14 januari te zien in ITA, Amsterdam