Bamako – Er wordt al meer dan twee weken gevochten in het grensgebied tussen Mali en Niger, bij Ansongo en Menaka. De gevechtszone is groter dan Nederland en de strijd gaat tussen Islamitische Staat in de Grote Sahara (isgs), een groep Toeareg-rebellen, een lokale militie en een groep die het verlengde is van het Malinese leger, dat zelf ook bombardementen uitvoert. Er zijn al vierhonderd burgerslachtoffers gemeld. Duizenden burgers zitten klem in het geweld; zij sturen schokkende berichten en beelden door via hun mobiele telefoons.
Is dit geweld het gevolg van het bijna voltooide vertrek van de Franse troepenmacht Barkhane uit Mali? Nauwelijks. De Franse aanwezigheid heeft wel enig verschil gemaakt; zo meldde Barkhane in september vorig jaar de dood van Walid al-Sahrawi, leider van de uiterst gewelddadige isgs, na een luchtaanval. Maar Barkhane heeft het terrorisme niet kunnen indammen, integendeel: het heeft zich uitgebreid.
Mali heeft na de staatsgreep van augustus 2020 een door kolonels gedomineerde regering. Die kolonels hebben ruzie met Frankrijk en halen de (vaak persoonlijke) banden aan met Rusland. Dat werd erger nadat het Franse ministerie van Defensie hardnekkig bleef vasthouden aan de eigen versie van een luchtaanval in Centraal-Mali op 3 januari vorig jaar, waarbij negentien jonge mannen de dood vonden. ‘Jihadisten’, zeggen de Fransen. ‘Bruiloftsgasten’, zeggen Malinese activisten. Een onderzoek van de VN-vredesmissie later dat jaar maakte de Malinese versie plausibel.
Dankzij Rusland komen er nu meer van dit soort incidenten, vooral dankzij een speler die geen enkele last heeft van scrupules: de huurlingenfirma Wagner. Het bedrijf levert ‘instructeurs’, want Mali heeft ook nieuw Russisch oorlogsmaterieel. Wagner heeft onder meer ervaring opgedaan in het oosten van Oekraïne en de Centraal Afrikaanse Republiek, met een specialiteit: burgers doden. De VN onderzoeken al een eerste moordpartij: er is een massagraf gevonden met dertig doden in Niono, honderd kilometer boven de stad Ségou, waar Wagner gezien is. Het Malinese leger ontkent iedere betrokkenheid, Wagner zegt uiteraard niets; de VN houden beiden verantwoordelijk.
Ondertussen diept de Malinese junta de ruzie met Frankrijk verder uit en verbiedt Radio France Internationale en de tv-zender France24. Ruim baan daarentegen voor Russische propaganda, waar Wagner ook een sleutelrol in speelt, vooral bij sociale media die stijf staan van de anti-Frankrijk- en pro-Rusland-boodschappen.