Je moet een schrijver natuurlijk niet vragen welk boek hem het afgelopen jaar het meest heeft beziggehouden. Ook Roberto Calasso en Gaston Bachelard die ik intensief heb gelezen, zal ik niet noemen. Van de vele recente titels zijn me met name bijgebleven: Een verhaal van liefde en duisternis, waarin alle eerdere boeken van Amos Oz opgaan, en Agaat van Marlene van Niekerk. Het voor mij beste boek is net verschenen, De handschoen van Varlam Sjalamov, het vervolg op Berichten uit Kolyma, waarmee al zijn kampverhalen vertaald zijn.
Van alweer enige tijd geleden is een bijzonder boek van de Italiaan Francesco Biamonti (1928-2001): De woorden de nacht. Plaats van handeling: Ligurië, in de bergen boven Ventimiglia, vlakbij de Franse grens. Hoofdpersoon: een oudere man, die zijn dagen slijt met het opknappen van zijn huis, snoeien van bomen, rondlopen, kijken, mijmeren en praten – eenzaat maar hij leeft van de nachtenlange gesprekken met geestverwanten, ‘een club van overlevenden’. Wat een stil boek, ondanks de vele woorden. Ik heb zelden een boek gelezen waar kleuren, winden, bomen, vooral oude olijfbomen, zee, licht zo subtiel in hun eigen tijd en veranderlijkheid getoond worden. Handeling is er nauwelijks, des te meer gebeurt er voor het oog en oor. Daarbij past de tastende stijl waardoor je het boek wel behoedzaam, stukje bij beetje, tot je moet nemen. Toch is het boek wars van nostalgie en verre van een idylle: ’s nachts komen vluchtelingen langs, voornamelijk Koerden, die voor de Franse grens door Arabieren worden opgewacht om beroofd of gedood te worden, en van de kust rukken bouwmaffia en drugshandelaren op. Tegen die criminele wereld schreef Biamonti zijn intense boek der natuur.
Varlam Sjalamov, De handschoen
De Bezige Bij, 372 blz., € 29,90
Francesco Biamonti
De woorden de nacht
Van Gennep, 224 blz., € 17,90