Langzaamaan kunnen we concluderen dat het geen vrolijk beloftevolle tekenen des tijds zijn als oude boeken nieuwe bestsellers worden. Margaret Atwoods The Handmaid’s Tale rukte op toen Trumps misogyne patriarchale regering vorm kreeg. En nu begint Albert Camus’ De pest uit 1947 op bestsellerslijstjes te verschijnen.
‘Plagen zijn immers een zaak van iedereen, maar het is moeilijk om in plagen te geloven op het moment dat ze je overvallen. Er zijn in de wereld evenveel pestepidemieën geweest als oorlogen, en toch zijn de mensen op beide weinig voorbereid. (…) Als er een oorlog uitbreekt, zeggen de mensen: “Dat is al te stompzinnig, het kan nooit lang duren.” En ze hebben gelijk, een oorlog is ongetwijfeld stompzinnig, maar dat belet hem niet om lang te duren. Stompzinnigheid is een stugge volhouder.’
Op donderdagmiddag kwam het bericht vanuit de regering dat voetbalstadions en schouwburgen zouden sluiten en Nederlanders massaal moesten gaan thuiswerken, op donderdagavond maakte de oppositie ruzie met de premier over waarom de scholen niet werden gesloten en op vrijdag leek het wc-papier op.
Maar toen werd het zaterdagochtend; bij mijn lokale Coffeecompany stond een rij, alle tafeltjes waren bezet. In het Vondelpark leek zo’n beetje elk gezin uit de buurt een wandelingetje te maken om van een van de eerste voorjaarse dagen te genieten. Bij Op1 zei viroloog Ab Osterhaus dat China en Singapore het coronavirus inmiddels behoorlijk onder controle begonnen te krijgen, omdat de quarantaine werkte – maar hij maakte er de kanttekening bij dat daar mensen geneigd zijn even iets beter de bevelen van de overheid op te volgen. In Amsterdam zijn mensen daar iets minder toe geneigd. De restaurantjes waar we die zaterdagavond langsliepen zaten misschien niet allemaal voor honderd procent vol, maar dan toch wel voor tachtig of negentig procent. Het is inderdaad moeilijk om in plagen te geloven op het moment dat ze je overvallen.
Lang heeft Mark Rutte volgehouden dat het niet nodig was om de scholen te sluiten, omdat kinderen de kleinste kans hadden besmet te raken met het virus. Hij wees op de adviezen van de experts van de ggd en het rivm, de meest betrouwbare bronnen van informatie. Toch was het goed dat op zondagmiddag het bericht kwam dat de scholen zouden sluiten, net als de horeca: niet omdat we niet op experts moeten varen, maar omdat de opgelegde sluiting een einde maakte aan de verlammende, gedachten gijzelende cognitieve dissonantie tussen wc-papier hamsteren en in restaurants dineren.
Maandag sprak premier Rutte Nederland toe, in een donkerder pak dan gebruikelijk. 7,6 miljoen mensen keken en ze werden aangesproken als volwassenen. Allicht zit de premier ook in het soort appgroepen waar we allemaal in zitten, waarin er altijd wel een persoon is die er een morbide eer in schept om alleen de ergst denkbare scenario’s te opperen en een ander alleen met ironische smileys kan reageren. Deze krachten legde Rutte het zwijgen op. Dit gaat lang duren, zei hij, we vertrouwen op de experts, een grote groep Nederlanders gaat besmet raken – dat is niet leuk, maar zo bouwen we groepsimmuniteit op.
‘De verteller vindt het in dit verband buitengewoon jammer dat hij hier niet iets echt spectaculairs kan vertellen’, schrijft Camus. ‘Het troostrijke optreden van een of andere held bijvoorbeeld, of een bepaalde opzienbarende daad, zoals je die in de oude verhalen tegenkomt. Maar niets is minder sensationeel dan een plaag.’
Zelfs als een wetenschapper een eurekamoment heeft en een vaccin ontwikkelt, duurt het lang voordat het door alle proeven heen is en op de markt komt. De coronacrisis is daarmee een heel menselijke uitdaging; nog los van alle gezondheidsdrama’s vraagt het iets van ons dat te weinig vanzelfsprekend in het leven zit, namelijk geduld.
De hashtag #coronareading gaat al rond. De pest is in dat verband een aanrader; een geweldige, Nobelprijswaardige roman over ziekte en quarantaine – en die bovendien nog een redelijk happy end heeft ook.