Katherina kan het niet vaak genoeg herhalen: ze is geboren in Athene in een ziekenhuis genaamd Alexandra in de zomer van 1988. Ze vertelt het aan zichzelf om de feiten maar niet te vergeten, want anderen lijken er weinig boodschap aan te hebben. Anders dan gewone Grieken kan zij, zonder papieren, niet op reis, mag ze geen examens doen aan de universiteit. Ze hanteert voor het jaar een eigen kalender: de maand augustus is haar favoriet, dan stroomt de stad leeg en kan ze vergeten dat ze zwart is. In september komen de Atheners terug, samen met de scheldwoorden die ze voor haar soort hanteren. Oktober is het ergst, december rustig. Het is alsof haar leven zich afspeelt in een tragikomische film, zegt ze. Ze is een van de personages in de nieuwe film van Bouchra Khalili, The Tempest Society.
Ik zag de film op Documenta in Athene waar hij in een loop vertoond wordt, als kunstfilm, een vertoning achter zwarte gordijnen waar je op ieder moment in en uit kunt stappen. Katherina was zodoende de eerste die ik zag spreken. Dat de film gaat over een groep Franse studenten en immigranten die tussen 1972 en 1978 samen theater maakten onder de naam Al-Assifa, ‘de storm’, om op te komen voor mensenrechten, begreep ik pas later. The Tempest Society is een theatergroep in Athene die opereert in hun gedachtegoed. De spelers, toen nog ‘gewoon’ immigranten, zaten eens samen op een dak, aten een watermeloen, deelden hun ervaringen en bedachten een theaterstuk. Ze wisten niets van theater maar des te meer van de reis uit Syrië, via Turkije naar Griekenland, en zagen een verhaal dat zonder lichteffecten of microfoon verteld zou moeten worden. Nu werken ze aan een nieuw stuk dat gaat over wat er vervolgens gebeurde in Athene. Over de kinderen die naar school gingen en opgepakt werden door de politie vanwege de waterpistolen die ze bij zich droegen – props voor het theater.
Bijna tien jaar na het prachtige The Mapping Journey Project vertelt Khalili opnieuw het verhaal van immigranten, maar nu in een film die verstoken is van kleur en emotie. Er worden veel mooie dingen gezegd in The Tempest Society. Zoals: racisme is een spin met veel poten. De poot die onwetendheid heet afsnijden heeft geen zin, de rest zal blijven doorlopen. De poot van de politieke agenda, die moet je hebben. Er is een mooi muzikaal intermezzo met een oed, het instrument dat iemand bij zijn vlucht naar Europa overboord had moeten gooien.
Maar Khalili’s nieuwe film doet ook wat gekunsteld aan, met mensen op stoelen die een verhaal vertellen alsof ze geschiedenis voorlezen uit een boek, wat ze soms óók doen. Aan het eind hebben de personages een ‘constellatie’ gebouwd, beitelden ze vele verhalen in de lucht. The Tempest Society verdient de concentratie van een bioscoopzaal om dat goed te kunnen zien, en die krijgt de film nu in Frascati.
The Tempest Society draait 13 en 14 juni in Frascati in Amsterdam in het kader van het Holland Festival, hollandfestival.nl. Tot 16 juli op Documenta 14 in Athene, documenta14.de