‘Ik ben opgegroeid onder het socialisme van Mitterrand waarin alles mogelijk leek.’ Buschauffeur Linda Chekalil (1979) schikt haar zwarte bos krullend haar en lijkt met haar donkere ogen even terug in de tijd te kijken. Ze vertelt dat ze toen in de banlieue woonde, te midden van een regenboog aan maatschappelijke klassen: arm, rijk en alles ertussenin. ‘Je werd nog niet op je postcode geselecteerd of beoordeeld. De samenleving is verhard, er is een breuk ontstaan tussen de verschillende klassen. We beleven een periode van neergang, somberheid en pessimisme. Sinds tien jaar ben ik buschauffeur in Parijs, ik heb een mooie, vaste route en vind het fijn om met mensen om te gaan.’ Toen op 5 december 2019 uit protest tegen de pensioenhervorming massale stakingen in het openbaar vervoer heel Frankrijk platlegden, besloot ook Chekalil het werk neer te leggen. Ze meldde zich spontaan aan bij de linkse vakbond cgt(Confédération Générale du Travail), de op een na grootste arbeidersvakbond in Frankrijk, en werd actief.
Ik zag de veertigjarige alleenstaande moeder, die sinds die dag elke ochtend om 04.30 uur naar haar busremise ging om werkwillige collega’s van het stakingsbelang te doordringen, voor het eerst in een programma op de Franse publieke televisiezender France 2. Ze stond tegenover minister Laurent Pietraszewski, opvolger van Jean-Paul Delevoye die in december wegens het verzwijgen van dertien bijbanen het kabinet moest verlaten.
Kalm en helder verwoordde ze haar standpunt: ‘Ik woon met drie kinderen in de leeftijd van 16 tot 21 jaar op een tweekamerappartement van 45 vierkante meter met een huur van achthonderd euro per maand. Ik oefen een beroep uit met wisselende diensten en heb soms te maken met agressieve passagiers. Ik verdien zeventienhonderd euro per maand en werk tien uur per maand over voor de extra’s: kleding en de vakantie.’ Volgens de plannen van president Emmanuel Macron zou ook voor haar de pensioenleeftijd van 64 jaar gelden. En terwijl nu iedere Franse moeder per kind een jaar eerder met pensioen kon, zou ook die regeling van de baan zijn met de invoering van het nieuwe stelsel. ‘Onrechtvaardig’, vond ze. ‘Vrouwen stoppen doorgaans een paar jaar met werken om te investeren in de opvoeding van de kinderen.’ Nu wist ze ongeveer hoe hoog haar pensioen zou zijn, maar straks niet meer. Haar onvrede, die inmiddels le malheur Français wordt genoemd, werd breed gedragen, getuige de steun die de stakingskas via de collectebus had ontvangen: meer dan één miljoen euro.
Ook in het eerdere live ontbijtprogramma van de nieuwszender bfm-tvvan 2 januari had Chekalil in duidelijke taal haar onvrede geuit: ‘Het gaat om meer dan een pensioenstaking, ik wil niet zeggen dat er een revolutie gaande is, maar er heerst grote onvrede in ons land. Ik heb sinds twee jaar steeds minder geld te besteden.’ Tegenover haar zat Anne Genetet, het keurig gekapte en geklede parlementslid van La République En Marche, de partij van Macron, die weliswaar rap van tong was maar toch vele verbale bochten nodig had om haar gesprekspartner, zonder make-up en nonchalant in shirt en spijkerbroek, van repliek te dienen. Zeker toen het gesprek kwam op de aparte pensioenregelingen voor de zware beroepen. Tijdens de uitzending van France 2 had ze minister Jean-Michel Blanquer van Onderwijs streng toegesproken: ‘Waarom denkt u dat uw plan de enige oplossing biedt? Als er een probleem is met het huidige pensioensysteem, zijn er wellicht ook nog andere manieren om dit op te lossen. En dat is waar we over willen praten.’
De protestacties tegen de radicale hervorming van het Franse pensioenstelsel zijn nog steeds niet voorbij. Bracht de verhoging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar in 2024 de gemoederen in Nederland nauwelijks in beweging, in Frankrijk gingen er op die eerste stakingsdag op 5 december rond een miljoen mensen de straat op uit protest tegen de verhoging van de pensioenleeftijd in 2027 van 62 naar 64 jaar en de vervanging van de bestaande 42 verschillende categorieën zware beroepen waarvoor een lagere pensioenleeftijd geldt door één universeel puntensysteem. De regering geeft de oplopende staatsschuld, die honderd procent van het bruto nationaal inkomen bedraagt, als argument voor de drastische hervorming. Het verouderde pensioenstel is hoe dan ook hard aan modernisering toe. Maar de Fransen willen hun verworven rechten niet kwijt. De staking van het openbaar vervoer groeide uit tot de langste sinds Mei ’68.
Terwijl vele Fransen hun bezoek tijdens de feestdagen aan familie in de provincie moesten afzeggen, vertrok de regering-Macron met kerstreces. Twee weken lang liet de regering niets van zich horen, met als uitzondering de Oudejaarstoespraak van president Macron. Hij liet de Fransen weten zijn pensioenhervorming door te zetten en spoorde zijn premier Édouard Philippe aan snel een compromis met de vakbonden te bereiken. De ‘pastoor van de parochie Frankrijk’ had gesproken, klonk het spottend vanuit vakbondskringen. ‘Terugtrekken die hervorming’, reageerde Philippe Martinez, leider van de cgt.
Intussen gingen de stakingen en manifestaties op de boulevards in Parijs en in andere grote steden tijdens de feestdagen door en stonden de opiniepagina’s van de kranten bol van kritiek op de radicale, niet uitgewerkte hervormingsplannen. De afgevaardigden van La République En Marche troffen aan de tafels van de diverse nieuws- en talkshows op de Franse televisie louter woede en onbegrip van de stakers. Onder hen dus Linda Chekalil, buschauffeur van vervoermaatschappij ratp. Ze maakte indruk door het rustig en zorgvuldig kiezen van haar woorden die ze tegelijkertijd de nodige urgentie wist mee te geven. De buschauffeur leek absoluut niet geïntimideerd door de doorgewinterde politici tegenover haar. Via de vakbond kom ik met haar in contact. Zonder enige mediatraining was ze op een ochtend na een praatje met een journalist van de busremise geplukt voor haar eerste live optreden op de ontbijttelevisie, lacht ze. Natuurlijk mag ik een dag met haar mee op haar tocht langs blokkades en manifestaties.
Maandag 3 februari, 05.15 uur. De uitpuilende vuilcontainers op de stoepen in het chique 6de arrondissement in Parijs verspreiden de geur van afval. Wegens de blokkade van de centrale vuilverbrandingsoven in Ivry wordt de dagelijkse zesduizend ton vuil van Parijs en zijn voorsteden niet afgevoerd. Op de Boulevard du Montparnasse is La Rotonde, het favoriete restaurant van president Emmanuel Macron, afgeschermd door houten schotten vanwege de granaat en de daarna ontstane brand van een paar weken eerder. De actie ‘Haven plat’ (‘Port mort’) blokkeert deze week opnieuw belangrijke olieterminals in de havens van Duinkerken, Le Havre, Nantes en Bordeaux.
07.00 uur. Linda Chekalil behoort die ochtend tot de 8,2 procent werknemers in het openbaar vervoer die hun 58ste stakingsdag ingaan. De gesprekken tussen regering en vakbonden – die overigens ook met elkaar overhoop liggen – hebben tot nu toe niet tot het terugtrekken van de pensioenhervorming geleid. Sinds half januari zijn de stakingen wel afgenomen en rijden treinen en metro weer nagenoeg normaal.
‘Ik ben ziedend van woede, maar ik kan me het staken financieel niet langer permitteren’, zegt de chauffeur van bus 304, de verbinding tussen het eindpunt van metrolijn 13 en Colombes, een van de beruchte voorsteden even ten westen van Parijs. Chekalil begrijpt hem: ‘Ik heb wat spaargeld, mijn ouders helpen me, maar ik mis uiteraard mijn salaris en moet ook weer aan de slag.’ Ze heeft op Macron gestemd tijdens de tweede ronde van de verkiezingen in 2017, toen ze moest kiezen tussen hem en Marine Le Pen van het rechtse Rassemblement National. ‘Maar ik heb níet gekozen voor deze hervorming van het pensioenstelsel. Macron stelt de verkeerde prioriteiten. Onze regering heeft geen idee van ons dagelijks leven. Mensen met een laag inkomen, en dat zijn er veel, wordt gevraagd om in het kader van de bezuinigingen solidair te zijn. Terwijl de regering-Macron de vermogensbelasting heeft afgeschaft: drieënhalf miljard euro! Macron is niet onze president, hij is de president van de rijken.’
Het is nog donker, mistig en stil als we door de wat armelijke straatjes van Colombes naar het Lycée Guy de Maupassant even buiten het centrum lopen. Uit solidariteit met leerlingen, ouders en leraren zal Linda Chekalil, net als enkele studenten van de naburige Universiteit van Nanterre, de ingang van de school blokkeren. Leerlingen, veelal gehuld in jeans en hoodies, staan in groepjes bij elkaar. Ouders houden bescheiden bordjes op met de tekst ‘Nee, tegen de onderwijshervorming!’ Auto’s die de ingang willen binnenrijden worden tegenhouden.
De sfeer is gespannen op het schoolplein; aan de vorige blokkade tegen de geplande tentamens van 4 december maakte de politie een einde met traangas en klappen met de gummiknuppel, vergezeld van racistische uitspraken. ‘Uit de weg, hoer!’ en ‘Sodemieter op, geitenneuker’. Opnieuw is de politie aanwezig, al komen ze deze keer hun dienstwagen niet uit. ‘Ze zijn bang voor de reactie van de ouders’, vertelt een moeder die niet zal toestaan dat haar zoon opnieuw met traangas wordt bestookt en voor verhoor naar het politiebureau wordt meegenomen.
Ook op vele lycea elders in de grote steden van Frankrijk wordt verzet gepleegd tegen weer een andere hervorming die de regering heeft opgelegd. Het centraal schriftelijk eindexamen is vervangen door een variant op het Hollandse model: meer dan een derde van het eindexamencijfer is afhankelijk van tussentijdse schoolonderzoeken.
‘Het is de zoveelste van bovenaf opgelegde maatregel’, zegt Alain Golomb (1960), leraar Franse literatuur, die zijn mening over de regering niet onder stoelen of banken steekt: ‘Het is Versailles, het zijn knappe koppen, ze hebben briljante ideeën. Maar ze zijn van de ideologie! Ze weigeren een plan eerst uit te proberen om dan met de opgedane ervaring tot iets goeds te komen.’ Bovendien noemt hij de hervorming een ‘verkapte bezuinigingsmaatregel die meer begeleiding, correctiewerk en verantwoordelijkheid legt bij de school’. En dan is er nog wat hij ‘het schrijnendste aspect’ noemt. ‘Deze hervorming schept ongelijkheid. Een diploma van dit zwarte lyceum in de banlieue heeft niet langer dezelfde waarde als het diploma van het prestigieuze Louis-le-Grand in Parijs. De reputatie van de verschillende scholen is bekend en op basis hiervan selecteren de universiteiten hun studenten.’
Als een van de leerlingen wordt gebeld en van de directie hoort dat ze een nul krijgt voor het niet-gemaakte tentamen, barst ze in tranen uit. Een wat oudere lerares stelt haar gerust: ‘De tentamens zullen met dit verzet worden uitgesteld. Ze zullen niet iedereen een nul geven, dat is al eerder gebleken.’ Ze geeft filosofie, al stond het tot op heden verplichte vak ter discussie. ‘Dankzij de terroristische aanslagen staat kritisch denken weer hoog op de agenda’, lacht ze. ‘De school is vanochtend dicht, prima, de leerlingen doen hier nu politiek bewustzijn op en nemen ook nog kennis van de pensioenhervorming die ook voor hen zal gelden.’ Collega Golomb knikt instemmend: ‘Het niveau daalt al jaren in deze achterstandswijk. Voorheen splitsten we een klas van 35 leerlingen in tweeën, maar die oplossing is met uitzondering van de kleuterschool wegbezuinigd. In vergelijking met vroeger behandel ik tegenwoordig nog geen kwart van de lesstof. Er staan steeds meer onbevoegde leraren voor de klas die op contract zijn aangenomen; dat is goedkoper maar ook vrijblijvender voor de leraar.’ Zelf heeft hij zijn dochter naar een particulier lyceum gestuurd. Kosten: tweeduizend euro per jaar. ‘Ik wilde voor haar een klas waar het stil is, waar rust heerst.’
De regering lijkt doof voor de protesten en bagatelliseert het aantal scholen dat in verzet komt. Maar leraren, leerlingen en ouders hebben er genoeg van en houden sinds de invoering van het nieuwe systeem vol. De pensioenhervorming is ook voor de leraren een heikel punt. Al wordt Golomb met zijn zestig jaar zelf niet getroffen. Hij zal over twee jaar stoppen en zijn pensioen zal nog gebaseerd zijn op de laatste zes maanden van zijn loopbaan, zijn hoogste salaris. Zijn jongere collega’s, geboren na 1974, krijgen daarentegen een pensioen op basis van de laatste 25 gewerkte jaren. Dat betekent een aanzienlijke verlaging.
10.30 uur. Een delegatie van leerlingen en leraren gaat voor overleg naar de schooldirectie. Een half uur later volgt het verlossende bericht: de tentamens zijn tot nader order uitgesteld. Een golf van opluchting overspoelt het schoolplein: ‘We hebben gewonnen!’
Het geeft iedereen de gelegenheid naar de volgende demonstratie te gaan. Linda Chekalil neemt me mee in de roestige Volkswagen Golf van Olivier Terriot, haar collega-vakbondsman en lid van de ondernemingsraad van de cgt, afdeling Bus. Terriot (38), blozend gezicht boven een knalrood sportjack, is enthousiast: ‘Het is niet langer alleen de staking van het openbaar vervoer, we slaan de handen ineen, het is de staking van iedereen.’ Ook hij heeft op 5 december het werk neergelegd en is vast van plan door te zetten. ‘Pensioenhervorming, best, maar dan wel een verbetering en in béter overleg met ons’, zegt hij doelend op de eerder mislukte pogingen om tot overeenstemming te komen. Chekalil voegt hieraan toe: ‘Er spelen grote problemen in het openbaar vervoer, de zorg, het onderwijs en de energie, maar het enige antwoord van de regering is een onverschillig zwijgen, minachting voor al die mensen die al zo lang staken en bereid zijn hun salaris op te offeren voor een verbetering.’ Macron laat zich niet adviseren en zal zijn neoliberale politiek doorzetten, weet ze. ‘Hij vermoedt dat hij niet zal worden herkozen in 2022. Hij wil net als iedere president de geschiedenis markeren. Voor hem betekent dat de pensioenhervorming. Waarom?’ Ze haalt haar schouders op. ‘Voor het kapitalisme? Voor BlackRock, de grootste vermogensbeheerder die met onze pensioenen speculeert? Voor de EU? Het is me een raadsel.’
Anderhalf jaar geleden kwamen de gilets jaunes, de gele hesjes, in opstand tegen de extra milieubelasting op diesel. De minst bedeelden, de laagste inkomens moesten opdraaien voor de vervuiling van de grote bedrijven. De Franse rotondes werden bezet en het verzet liep begin 2019 uit op een slagveld op de Champs-Élysées in Parijs. De zaterdagse anti-elite-manifestaties hebben aan kracht en aantal ingeboet en aanhangers dragen nauwelijks nog een geel hesje, beducht voor het politiegeweld en mogelijke arrestatie.
‘De gilets jaunes stonden aan de basis van het protest tegen het huidige sociaal onrecht’, zegt Chekalil. ‘De brandstofprijzen zijn omlaag gegaan, er is een nationaal debat georganiseerd en wat daar ook uit mag komen: er is naar ze geluisterd. Samenwerking is lastig omdat ze het referendum willen introduceren en een organisatiestructuur van een vakbond of woordvoerders weigeren. Maar je kunt wel degelijk, ook zonder een vakbond, iets veranderen. Hun opstand heeft ons geïnspireerd. Tijdens landelijke demonstraties verklaren ze zich solidair, samen trekken we op tegen de regering. Politieke samenwerking is helaas onmogelijk.’
12.00 uur. De RATP-busremise Flandre in Noord-Parijs. Rechts langs de weg staat een lange rij politiewagens. De politie staakt niet, bevestigt Linda Chekalil: ‘Ze hebben gekregen wat ze eisten: het behoud van hun pensioenleeftijdprivileges. Net als de brandweer, vrachtwagenchauffeurs, piloten en luchtverkeersleiders. Als zij gaan staken wordt het immers een chaos en dat zou internationaal gezien geen mooi visitekaartje zijn voor Frankrijk.’
Boven de menigte voor de ingang van de busremise hangt een gigantische ballon van de vakbond cgt. Joelende demonstranten houden rode vlaggen en spandoeken omhoog met leuzen: ‘Na minister Delevoye, nu het ontslag van Blanquer’, ‘Macron infection #coronavirus’ en ‘Université de Nanterre tegen het straffen van de stakers’. Uit de luidsprekers klinkt Le déserteur van cultheld en pacifist Boris Vian.
De demonstratie is een steunbetuiging aan buschauffeur Ahmed Berrahal, lid van de ondernemingsraad, die zich vanmiddag bij de directie moet melden. Met een microfoon in de hand beklimt hij strijdlustig een keukentrap om zo boven zijn gehoor uit te komen. ‘Ik zou op 24 januari de busremise hebben geblokkeerd en dat betekent op staande voet ontslag’, roept hij. ‘Het waren leraren en studenten, maar ze houden mij hiervoor verantwoordelijk. Ze willen mijn kop! Maar we gaan door tot de pensioenhervorming van tafel is!’ Zijn toehoorders scanderen: ‘Sol, Sol, Solidarité/ avec Ahmed de la RATP!’
Vakbondsman Olivier Terriot springt in zijn rode jack op zijn beurt het geïmproviseerde spreekgestoelte op: ‘We zijn al zestig dagen aan het staken, dat hebben we in jaren niet meegemaakt. Wij willen een hervorming ten gunste van de laagste inkomens en niet ten bate van de kapitalisten. De belasting moet naar het onderhoud van onze gas- en elektriciteitscentrales in plaats van naar de aandeelhouders van de grote bedrijven. Wij zijn tegen de privatisering van het transport, de gezondheidszorg en het onderwijs! Op naar een landelijke staking!’
Hij geeft de microfoon aan Salomé, studente sociologie en een van de studenten die voor de lunch met merguezworstjes en al dan niet vegetarische pizza’s heeft gezorgd. ‘We zijn solidair’, zegt ze, ‘maar we staan hier ook voor onszelf. We hebben de ingang van de universiteit bezet voor de mensen die als gevolg van de staking in het openbaar vervoer geen tentamen konden doen. Onze faculteit staakt vandaag ook, in plaats van colleges organiseren we lezingen en workshops. Als ze Ahmed gebruiken om een voorbeeld te stellen, straffen ze ons. We vechten allemaal voor hetzelfde: ik ben Ahmed, wij zijn Ahmed!’
De menigte herhaalt haar leus en na het verspreiden van maskers met een portret in kleur van Ahmed staan er steeds meer Ahmeds in de menigte. Het opzwepende en ontroerende ‘On lâche rien’, ‘Wij geven nooit op’, van de geëngageerde hiphopper HK wordt ingezet. Jean-Luc Mélenchon van de uiterst linkse partij La France Insoumise gebruikte het nummer tijdens zijn presidentscampagne in 2012. Het geeft de noodkreet weer van de verlaten Franse onderklasse. ‘De republiek prostitueert zich’, luidt de tekst. ‘Op de straat van de dictators/ We geloven niet langer hun mooie woorden/ Onze leiders zijn leugenaars/ We geven nooit op, we geven nooit op/ Het is zo stom, zo banaal/ Om over vrede te praten en broederschap/ Terwijl daklozen creperen/ We jagen op illegalen/ We gooien kruimels naar de proletariërs/ Alleen om ze rustig te houden/ Zodat ze de miljonairsbazen niet te grazen nemen.’
14.15 uur. Place de l’Opéra. Op de brede trappen van Opéra Garnier verkondigen de in toga’s gehulde advocaten om weer geheel eigen redenen hun afkeer van de pensioenhervorming. Ze zullen hun particuliere, goed gevulde pensioenfonds moeten inleveren waarna hun oudedagvoorziening eveneens volgens het nieuwe puntensysteem zal worden berekend. Fors inleveren, is hun conclusie, en daar zijn ze faliekant tegen.
Ook juristen kunnen lawaai maken. Tussen de rookbommen heffen ze luidkeels op de tonen van een populair voetballied een protestlied aan tegen Macron. Linda Chekalil vindt het prachtig: ‘Advocaten die een ode brengen aan de arbeiders! Tot 5 december vocht iedere sector voor zijn eigen winkel. Nu vinden we elkaar in de pensioenhervorming.’
Toch zal Macron de pensioenhervorming afdwingen, verwacht ze. ‘Hij kan niet anders, hij zit gevangen in zijn eigen complot. Binnen het kabinet verliest hij steun. Maar hij weet ook dat als hij de hervorming terugtrekt, hij zijn geloofwaardigheid zal verliezen. De mensen zullen dan tot het eind van zijn mandaat de straat op gaan om ook andere zaken van tafel te krijgen: de hervorming van het eindexamen en de bezuinigingen in de zorg. Het ontslag van minister Jean-Paul Delevoye was een goed excuus geweest om de pensioenplannen van deze onbetrouwbare minister niet ten uitvoer te brengen. Maar Macron is geen politicus, hij is autoritair, hij is een bankier. Bovendien is het nu te laat. De behandeling van de 43.000 amendementen op zijn wetsvoorstel over de pensioenhervorming kost te veel tijd. Hij kan artikel 49.3 van de grondwet in de strijd gooien en de wet doorvoeren, zonder raadpleging van de Assemblée Nationale. Maar wat voor samenleving is hij bezig te creëren? De politie is met traangas en wapenstok ongekend tekeergegaan tegen de stakers. En dat gebeurt in Frankrijk, het land van de rechten van de mens.’
18.00 uur. Gennevilliers, La Bourse du Travail. In een hel verlicht lokaal van het plaatselijke vakbondskantoortje evalueert de harde kern van de stakende buschauffeurs, leraren en studenten de dag. De komende stakingsdata en manifestaties worden vastgelegd. Donderdag 6 februari zal er weer landelijk worden gestaakt, en op 17 februari zal er bij aanvang van het debat over de hervorming van het pensioenstelsel een demonstratie plaatsvinden voor het gebouw van het parlement. We moeten doorgaan, samen staan we sterk, aldus de strekking van de avond. Linda Chekalil neemt afscheid, ze redt het niet langer financieel en zal de week erna weer aan de slag gaan.
Twee dagen later, op woensdag 5 februari, maakte het Franse onafhankelijke economisch onderzoeksbureau ofce bekend dat sinds het aantreden van de regering-Macron in 2017 de belastingen weliswaar omlaag zijn gegaan, maar de laagste inkomens door huuraanpassingen en verhoging van de werkloosheidspremie er met 250 euro per jaar op achteruit zijn gegaan. De vijf procent hoogste inkomens zijn er met maar liefst 2905 euro op vooruit gegaan.
Op 20 februari gaf het presidentiële decreet GendNotes de politie de bevoegdheid om bij aanhouding politieke overtuiging, religie, seksuele geaardheid en lidmaatschap van een vakbond op haar smartphone te noteren. Drie dagen later werd bekend dat beginnende leraren er per maand honderd euro netto bij krijgen.
Tot slot hield premier Édouard Philippe op zaterdag 29 februari, na twee weken vruchteloos debatteren over de 41.888 amendementen op de pensioenhervorming, een persconferentie. De regering zocht inderdaad haar toevlucht tot artikel 49.3 om de hervorming van het pensioenstelsel door te voeren. Linda Chekalil zette direct een filmpje op Facebook waarin Philippe in 2016, nog vóór zijn premierschap, het gebruik van artikel 49.3 sterk veroordeelde: ‘Als de regering weigert met de door het volk gekozen Kamerleden te debatteren en artikel 49.3 aangrijpt om een wet erdoorheen te krijgen, dan levert dat een motie van afkeuring op.’ En dat is wat de oppositie onmiddellijk deed en wat Macrons regeringspartij La République En Marche, met een meerderheid in het parlement, op haar beurt verwierp. Vijftien Kamerleden hebben zijn partij de afgelopen maanden uit frustratie verlaten; nog eens negen en hij is de meerderheid in het parlement kwijt.
Emmanuel Macron gaf eerder, tijdens een bijeenkomst met zijn afgevaardigden op 11 februari, toe ‘een moeilijk’ moment door te maken. De hervorming van het pensioenstelsel zat vast, het vertrouwen in hem daalde, vooral bij de rechtervleugel van zijn kiezers. De gemeenteraadsverkiezingen van 15 en 22 maart beloofden lastig te worden voor La République En Marche. Zijn politieke raadgevers vreesden voor zijn uitschakeling al na de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in 2022. Een nieuwe confrontatie tussen Macron en Marine Le Pen is onwenselijk, vond tachtig procent van de Fransen volgens een opinieonderzoek van 12 februari. Hij zal de gemoederen moeten kalmeren met ‘een fris idee’, schreef Le Monde. Wellicht het milieu, werd er gesuggereerd.
Voorlopig leidt het coronavirus, dat met tien getroffen parlementsleden zelfs de Assemblée Nationale is binnengedrongen, de aandacht af. Met een dringende oproep tot eensgezindheid kondigde president Macron op 12 maart tijdens het achtuurjournaal drastische maatregelen aan tegen het coronavirus. ‘In het belang van de continuïteit van onze democratie’, maakte hij voorts bekend dat de gemeenteraadsverkiezingen op 15 maart zouden doorgaan, al had hij deze in ‘het belang van zijn partij’ liever uitgesteld, wist het weekblad Le Journal du Dimanche te melden.
De opkomst tijdens de eerste ronde was met 45 procent lager dan ooit, als gevolg van het coronavirus. Premier Philippe bevestigde de steun die de regering het bedrijfsleven in het vooruitzicht stelde, ondanks het begrotingstekort: ‘Het is oorlog.’ Beducht voor een verkiezingsnederlaag in 2022 voerde Philippe de lijst aan in Le Havre en won tegen de verwachting in. Maar de socialistische burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, eindigde ver boven haar opponent van de partij van Macron. De medische wereld raadde een tweede ronde op zondag 22 maart sterk af, het was aan de president om hier gehoor aan te geven. Linda Chekalil bracht in haar kiesdistrict haar stem uit op de lijst waarin links zich heeft verenigd. ‘Als links ook samen optrekt tijdens de presidentsverkiezingen in 2022, kunnen we de pensioenwet wijzigen!’
Maandag 16 maart. President Macron spreekt tijdens het achtuurjournaal opnieuw tot de Franse natie. De tweede ronde van de gemeenteraadsverkiezingen wordt uitgesteld. ‘We zijn in oorlog, niet met een ander land, maar met onze gezondheid. En dat vereist een algehele mobilisatie (…) en daarom heb ik besloten alle hervormingen op te schorten, om te beginnen de pensioenhervorming.’ Chekalil reageert prompt met een app: ‘Hij heeft ons nodig: de zorg, het onderwijs, het openbaar vervoer, de beveiliging, het leger, de politie, de brandweer, de water- en gasbedrijven. On lâche pas.’