President Donald Trump verlaat lomp en luidruchtig het wereldtoneel en maakt plaats voor China – dat was vorige week de algemene teneur in analyses over de eerste buitenlandse reis van de opmerkelijkste Amerikaanse president ooit. In het spervuur van absurditeiten dat al maanden uit Washington komt, lijkt elke week een variatie op de vorige: andere tweets en andere protagonisten, maar grofweg dezelfde plotlijn. Maar dat is gezichtsbedrog. Die weken verschillen wel degelijk, en voor het Amerikaanse leiderschap in de wereld was vorige week misschien de slechtste tot nu toe.
Het was de week waarin Trump Europese leiders kwam vertellen dat de Navo niets voor hem betekent, waarin hij Merkel op de G7 meedeelde dat Duitsland ‘slecht’ is, waarin hij zich bij de Belgische premier beklaagde dat het lastig golfresorts aanleggen is in de EU, en waarin hij de VS terugtrok uit het klimaatakkoord van Parijs.
Het is een waanzinnig gezicht: een Amerikaanse president die voortdurend Amerikaanse belangen schaadt, die alom belachelijk wordt gemaakt en wordt geminacht, maar zelf meent dat hij de Amerikaanse grootsheid herstelt door aan de armen te rukken van buitenlandse gasten. Het is het tegendeel van Theodore Roosevelts adagium voor de VS: ‘Spreek zacht en draag een grote stok.’ Evengoed is dat niet het hele verhaal. Dat Trump de sleutelbos van de wereld overhandigt aan China en dat hij de Amerikaanse positie en de liberale wereldorde weggooit waar hele generaties van zijn landgenoten voor hebben geknokt, is allebei waar. Maar hij vormt de wereld ook naar zijn beeld ervan. En voor zover andere landen dat niet willen, hebben zij daar vooralsnog geen antwoord op.
Kijk naar de fall out van Trumps buitenlandse trip, thuis en in het buitenland. In de VS klaagden de Democraten natuurlijk hard, maar Trump werd luid toegejuicht door zijn eigen partij. De (Republikeinse) voorzitter van de senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken vond Trumps eerste reis ‘met bijna-perfectie uitgevoerd’, Fox News echode Trumps claims dat zijn reis ‘banen had gecreëerd’ en ‘een groot succes voor Amerika’ was geweest. Trumps approval ratings stegen en Israëls Bibi Netanyahu en de Saoedische koning Salman overlaadden hem met lof.
Daartegenover stonden kritische woorden van de Franse president Macron, de Duitse kanselier Merkel en nog wat usual suspects. De ene na de andere Europese krant bespotte de ‘gorilla’ Trump, terwijl de vijf regeringsleiders van Scandinavië op een foto openlijk de draak staken met Trump. Maar goed, Scandinaviërs. Who cares? Zij maken geluid voor hun eigen achterban, Trump voor de zijne. Middengrond is onnodig.
Deze vorm van politiek is misschien nieuw voor ons, maar niet voor hem. Trump is thuis in een binnenlandse politiek waarin die middengrond verdwenen is en hij lak heeft aan wie niet op hem stemt. Dat zijn een bonte groep campushippies, huilerige liberals, bomenknuffelaars, uitkeringstrekkers, recidivisten en persratten. In één woord: Democraten. Wie het tegendeel is, een Republikein dus, steunt Trump. En zo ziet hij de wereld ook. De Democraten op het wereldtoneel zijn Europeanen (per definitie verwijfde janktypes), mensen met een kleur die raar praten, stelerige Aziaten, Arabische bommenleggers, bolsjewistische Latino’s. De Republikeinen van de wereld zijn de kerels en de volkeren die hun eigen waarheid maken.
Dat is zonder meer een debiele kijk op de wereld. Maar we kunnen ons daar niet aan onttrekken. De polarisatie in de VS wringt alle mogelijke politieke meningen in twee mallen, met verklaarde socialisten als Bernie Sanders, grootfinanciers en Amerikaanse VVD’ers als Hillary Clinton in één partij, en dorpschristenen, proto-fascisten, magnaten en anti-overheidskluizenaars in de andere. De twee praten onderling niet, hebben eigen media en eigen feiten. We mogen lachen om Trump, maar hij dringt die binaire verdeling op aan de wereld, of die dat wil of niet.
In Nederlandse media verschijnen nu beschouwingen waarin China wordt opgepoetst als nieuwe verdediger van de liberale wereldorde en een natuurlijke match met Nederland en Europa in internationale zaken. Maar beide zijn natuurlijk niet waar. En wij zijn niet degenen die Europa in een kamp hebben geplaatst met China, India en Australië, waarin we noodgedwongen samen klagen over mensenrechten, handel en klimaat tegenover de VS, Rusland, Israël en Turkije die naar hun eigen achterban roepen over orde, migratie en terrorisme. We lachen om Trump, maar hij vormt de wereld naar zijn beeld.