Hoe ver moet een vader gaan om zijn dochters uit de handen van Het Kwaad te redden? Moet het ten koste gaan van hemzelf en de rest van het gezin?
Als Sadiq Juma na talloze keren bellen naar zijn dochters Ayan (19) en Leila (16), die op een dag als alle andere in oktober 2013 onverwacht niet thuiskomen, eindelijk de oudste aan de telefoon krijgt, zegt ze dat hij even moet gaan zitten en de mail moet lezen die ze om 17.49 uur hebben gestuurd. ‘Moge vrede, de genade Gods en zegen met jullie zijn, mama en papa’, staat er in het Somalisch. De mail gaat verder in het Noors, zo valt te lezen in Twee zussen van de Noorse journalist en non-fictieschrijver Åsne Seierstad, die eerder onder meer De boekhandelaar van Kabul en Honderd-en-een dag in Bagdad schreef. ‘We houden zooo veel van jullie en jullie hebben ons alles in het leven gegeven. We zijn eeuwig dankbaar voor alles.’
Maar de tieners mailen niet om te zeggen wat hun ouders voor hen betekenen, maar om te laten weten dat ze zijn vertrokken. Naar Syrië. ‘Op dit moment worden de moslims van alle kanten aangevallen en we moeten iets doen. We willen de moslims zo graag helpen en de enige manier waarop we hen werkelijk kunnen helpen is door bij hen te zijn in hun leed en hun vreugde. Het voldoet niet langer om thuis te blijven.’
Ayan is zes en Leila drie jaar als het gezin, dat nog drie zoons telt, vanuit Somalië naar Noorwegen vlucht voor de oorlog. Ze doen hun best om echte Noren te worden, niet tot groot genoegen van hun moeder overigens. Seierstad beschrijft na gesprekken met talloze betrokkenen en het bestuderen van onder meer schoolwerk, notulen en andere aantekeningen van de zussen hoe Ayan met twee vrienden het ‘allochtonenclubje’ van school vormt, verliefd wordt, de wereld probeert te ontdekken, net als de literatuur en haar eigen talent voor schrijven. Voor een opstel, dat geïnspireerd moet zijn door kunst en literatuur, kiest ze het onderwerp ‘ongelukkige liefde’.
‘Veel mensen geloven tegenwoordig niet meer in de grote liefde hoewel zo veel in de moderne cultuur eraan gewijd is’, zo schrijft de dan nog jonge tiener. ‘Zelf verkeer ik in twijfel, want we zien er tegenwoordig niet zo veel van. Vecht niemand meer dapper voor zijn geliefde, of voor een moment in de maneschijn? Als Somalische die is opgegroeid in Noorwegen, is dit een moeilijk onderwerp. Liefde is bijna taboe bij ons en we hebben het in geen geval over de liefde tussen man en vrouw. In een Somalisch huwelijk hoor je zelden de woorden “ik hou van jou”. (…) Desondanks hou ik van de liefde, op mij maakt die zo’n echte, zo’n realistische indruk.’
Ze blinkt uit in Noors, haalt later zelfs een tien tijdens het mondeling examen, waarin ze onder meer teksten van Franz Kafka moet analyseren. Maar toch slaagt ze niet, omdat ze weigert te gymmen. Eerst omdat ze niet samen met de andere meiden wil douchen, later omdat ze niet met jongens samen mag sporten volgens haar geloof. Ze komt niet naar de gymlessen en krijgt zodoende de letters NB op haar eindlijst: Niet Beoordeeld, en dus zakt ze.
Sadiq en zijn vrouw Sara zien de signalen niet. Niet als hun dochters overal in huis post-its plakken met Arabische woorden. Niet als ze beïnvloed worden door een dubieuze en geweld predikende geleerde, die deels betaald wordt door moeder Sara. Ook niet als hun zoon Ismael voor hem waarschuwt, een waarschuwing die door Sara wordt afgedaan als smoes om zelf onder de lessen uit te komen. En zelfs niet als Ayan en Leila gesluierd door het leven willen. De grens tussen strikt volgens de regels van de islam leven en radicaliseren blijkt vaag, zeker in een nieuw land, waar dubieuze predikers het niet nalaten om te wijzen op hoe moslims worden gehaat en achtergesteld.
Wat Twee zussen onderscheidt van andere boeken over radicalisering en Syrië is de werkwijze van Seierstad: ze maakt er als echte (oorlogs)verhalenverteller een minutieus en gedetailleerd familiedrama van in plaats van een journalistiek project. Meer nog dan over de zussen gaat het over een gezin dat de oorlog in het eigen land ontvlucht om in Noorwegen een zeker bestaan op te bouwen, wat ondanks alles lijkt te lukken, en dat wordt teruggeworpen in een oorlog door twee dochters die toch weer een strijdgebied opzoeken. Over een vader die zich weer in een oorlog moet storten, deze keer om zijn dochters te zoeken. Daartoe ook gedwongen door zijn vrouw Sara. ‘Zoek de meisjes’, eist ze van haar man. ‘Red ze.’
Het wordt de zin van zijn leven: zoek de meisjes. Sadiq gaat via Turkije inderdaad naar Syrië om zijn dochters te vinden, wordt onder meer gevangen genomen en gemarteld door IS, waar die ene zin hem op de been houdt. Maar de meisjes willen niet door hem gevonden worden, ze zijn inmiddels bruiden van IS en zien hun vader als verrader.
Het lukt hem niet om ze te vinden en Sadiq voelt dat hij in de ogen van zijn vrouw gefaald heeft. Tekortgeschoten als echtgenoot, als vader, als gezinshoofd. Dit is zijn straf, reddeloos en berooid ronddwalen in Syrië en later in Noorwegen.