Is Amerika de afgelopen tien jaar afgegleden naar een toestand van half-alfabetisme, een gepolariseerde natie in een prefascistisch stadium? Dat vraagt Chris Hedges zich af in zijn onlangs verschenen boek Empire of Illusion: The End of Literacy and the Triumph of the Spectacle. Hedges (56) is journalist, voormalig oorlogscorrespondent van The New York Times in Irak en winnaar van de Pulitzerprijs. In dit boek analyseert hij de desintegratie van de Amerikaanse samenleving, door de morele corruptie in de kringen van de leiding van het grote bedrijfsleven, de invloed van de beeldcultuur, de intellectuele inteelt van mailers en bloggers, de eredienst van de media aan de beroemdheden, de opkomst van de pornografie als nieuwe grootindustrie en nog een aantal moderne kwalen. Het is niet allemaal nieuw wat hij zegt. Hij heeft voorgangers als Daniel Boorstin, Neil Postman, Neal Gabler. Hedges is een drammer, maar hij komt wel met feiten.
Volgende week is het een jaar geleden dat Barack Obama het presidentschap aanvaardde. Gedragen door een geestdriftige meerderheid die de natie bevrijd wilde zien uit de steeg van George Bush is hij begonnen met zijn programma van radicale veranderingen. Hij herstelde de diplomatie, richtte in Caïro verzoenende woorden tot de moslimwereld, probeerde betere betrekkingen met Iran aan te knopen, bevorderde verkiezingen in Afghanistan, ontwierp een nieuwe regeling voor de Nationale Gezondheidsdienst, bestreed naar vermogen de economische crisis. Vervolgens bleek dat ‘de’ moslimwereld niet bereikt was, werd in Iran een opstand neergeslagen, gaat Ahmadinejad hoogstwaarschijnlijk verder met de ontwikkeling van een kernwapen, gingen de Afghaanse verkiezingen in corruptie ten onder, kreeg het conservatieve verzet tegen de plannen met de gezondheid de allure van een aanstaande burgeroorlog en blijft de werkloosheid toenemen.
Voor Nederland, dat straks misschien nog een beetje gaat bijtekenen in Afghanistan, is het interessant dat de problematiek van het Midden-Oosten in zijn geheel blijft groeien. In Uruzgan doen we heilzaam werk - dat wordt ons van alle kanten verzekerd en daarom willen Obama, Clinton, Karzai, Balkenende en Verhagen allemaal dat we blijven. Generaal McChrystal krijgt er dertigduizend man bij, maar wat die gaan doen weten we nog niet. In Pakistan is een tijdbom in ontwikkeling. Door de mislukte aanslag op het vliegtuig van Amsterdam naar Detroit is ontdekt dat de veiligheidsdiensten niet goed werken en is Jemen weer bij de gevaarlijkste naties gevoegd. Na een jaar heeft Obama nog het vertrouwen van 36 procent van de Democraten, 18 procent van de Republikeinen en 23 procent van de Tea Party Patriots.
Wat is dit Tea Party-gezelschap? De naam is ontleend aan de Boston Tea Party, het treffen in 1773 waarbij de Amerikaanse kolonisten met succes protesteerden tegen de belastingheffing van het Britse gezag op geïmporteerde thee. De Tea Party staat symbool voor verzet tegen bemoeienissen van de overheid, hoge belastingen, big government. In deze tijd neemt het de vorm aan van een rechts radicalisme. Joseph McCarthy, Ross Perot, Newt Gingrich, Pat Buchanan, hoe verschillend ook, ze zijn allemaal rechts-radicale politici die met harde demagogie hebben geprobeerd de natie naar hun hand te zetten. Daarbij hebben ze de onvoorwaardelijke steun van de verwante media.
Nog altijd denk ik dat het de moeite waard zou zijn als een Nederlandse omroep een uitvoerige documentaire aan deze stroming zou wijden, nu meer dan ooit. En dan met extra aandacht voor mensen als Rush Limbaugh, kampioen demagoog van de talkradio en Glenn Beck, commentator van Fox News. Vergeleken bij deze heren is Geert Wilders een kind. Wat zij zich in de verkiezingscampagne van 2008 tegen Obama hebben veroorloofd, is hier niet mogelijk. De kandidaat was bevriend met terroristen, in het geheim moslim, et cetera.
Toen hadden deze campagnes al een redelijk succes. Tienduizenden mensen raakten ervan overtuigd dat Obama de natie tot een socialistische staat wilde omturnen en de vrije burger zijn vuurwapens afnemen. Maar een grote meerderheid bleek toen te verlangen naar de bevrijding uit de jaren van Bush. Nu is het heel anders. Een jaar nadat hij is aangetreden kan de president nog naar geen enkel spectaculair succes verwijzen. Wel is de Republikeinse Partij nog altijd in staat van verwarring maar de rechtervleugel en de vrije jongens ruiken bloed. Tea Party-bijeenkomsten trekken grote massa’s die zich op z'n minst even agressief gedragen als tijdens de verkiezingscampagne. Tekenend is dat Fox News Sarah Palin als commentator heeft geëngageerd. Na de publicatie van haar boek Going Rogue is haar ster weer rijzend, en van nuance heeft ze nooit gehoord.
In november zijn de tussentijdse verkiezingen. Obama gaat daarna een hoogst onzekere toekomst tegemoet. Nederland moet rekening houden met de wedergeboorte van rechts Amerika. Dat betekent: nu geen parmantige toezeggingen aan de grote bondgenoot die aan het eind van het jaar een heel andere gedaante kan hebben.