Europees moeras
Voor de Franse president is het euroreferendum een moeras aan het worden.
PARIJS Iedere keer als president Jacques Chirac een poging doet uit zijn benarde situatie te ontsnappen, zakt hij verder weg. Een urenlang televisiedebat met jongeren vorige week verliep rampzalig. De meerderheid van de Fransen die van plan is om nee te zeggen tegen het Europese verdrag, was volgens opiniepeilingen na afloop gestegen van 52 tot 56 procent.
Chirac heeft niet bedacht om het Europese verdrag een grondwet te noemen, een titel die veel Fransen de indruk geeft dat de grondvesten van hun bestaan op het spel staan. Het woord was een vondst van oud-president Valéry Giscard dEstaing, een oude aartsvijand van Chirac die een hoofdrol speelde bij het ontwerpen van het verdrag. Het was ook niet Chirac die het idee opperde over het nieuwe verdrag een referendum te houden. Na druk van de linkse oppositie ontkwam hij er niet aan. Chirac kan er ook niets aan doen dat de socialistische leider François Hollande zijn achterban niet in de hand heeft. Hollande versloeg bij een intern referendum van de socialistische partij de tegenstanders van het verdrag. Sindsdien voert hij campagne voor aanvaarding van de grondwet. Maar uit peilingen blijkt dat socialistische kiezers de meerderheid vormen van degenen die niets van het nieuwe verdrag willen weten.
Chirac heeft zelfs geen invloed op de manier waarop de voorzitter van zijn eigen partij, Nicolas Sarkozy, campagne voert voor het Europese verdrag. Sarkozy wil in 2007 de rechtse kandidaat voor het presidentschap worden. Chirac, die grondig de pest aan hem heeft, wil dat voorkomen. Sarkozy geeft de indruk het referendum vooral te gebruiken voor zijn eigen positie. Als Sarkozy op treedt in de campagne, maakt hij graag van de gelegenheid gebruik om Chirac in de wielen te rijden. «Als u niet tevreden bent over Europa, stem dan ja», zei hij in Montpellier. «Het kan in ieder geval niet erger worden dan vandaag», voegde hij eraan toe.
Sarkozy speelt in op de zorgen over economie en werkloosheid. Daarover gaat het Europese verdrag niet, maar dat doet er niet toe. De Fransen denken dat hun economie en hun sociale stelsel aangetast zullen worden door concurrentie uit de nieuwe lidstaten. Chirac heeft, net als alle Europese politici, jarenlang beloofd dat de euro en de vrijblijvende economische samenwerking bij het zogeheten Lissabon-proces ongekende economische groei zouden brengen. Iedereen kan vaststellen dat die groei er niet is gekomen.
Chirac had pas op het laatste ogenblik voor het referendum van 29 mei willen optreden om aarzelende kiezers definitief over de streep te trekken. Maar zijn dochter en media-adviseur Claude had bedacht dat de president in een televisiedebat met meer dan tachtig jongeren de zaak op het goede spoor zou brengen. Het belangrijkste argument van Chirac tegen afwijzing van het verdrag is dat Europa dan met het Verdrag van Nice uit 2000 verder moet. Dat is onder zijn leiding tot stand gekomen. Hij heeft het eens het beste verdrag sinds het begin van de Europese integratie ge noemd. Nu is het volgens hem het rampzaligste verdrag dat voor Frankrijk denkbaar is.
Chirac heeft gezegd dat hij niet zal aftreden als de Fransen nee zeggen tegen de grondwet. Maar dat verandert niet dat zijn politieke carrière in zon geval is vastgelopen. Net als de carrière van de socialistische leider François Hollande trouwens.
BEN VAN DER VELDEN
Liefst de kat uit de boom gekeken
Dan Nederland… de discussie over de Europese grondwet komt moeizaam op gang.
Het kan zijn dat de lauwheid een gevolg is van onwennigheid. Het is de eerste keer dat er een landelijk referendum wordt gehouden. Maar het komt ook doordat er in het ja-kamp spelers zitten die het liefst de kat wat uit de boom kijken. Niet te veel ophef, niet te veel campagne voeren, pas reageren als de tegenstanders daartoe uitdagen. Zo hoopt het kabinet met free publicity (lees: interviews in kranten of op radio en tv en de wekelijkse persconferentie van de premier) voldoende kiezers in het ja-kamp te krijgen. Pas als de tegenstanders geld gaan spenderen aan betaalde zendtijd en advertenties zal het kabinet met gelijke munt terugbetalen.
Ook in het nee-kamp heerst zon stemming. De SP weet nog niet hoe groot haar uiteindelijke budget is: dat hangt af van wat het ja-kamp gaat doen. Maar, laat de SP weten, verder trekt ze alles uit de kast: folders, straatacties, bijeenkomsten, stickers, zendtijd en internet. De SP gaat zich niet alleen op de eigen kiezers richten, ze wil critici uit de achterban van andere partijen in het nee-kamp lokken.
Vergelijk dat met regeringspartij VVD. Op haar website is Europa met een kaarsje te zoeken en achter dat kaarsje gaat niet veel informatie schuil. Ook op de website van coalitiegenoot CDA lijkt het referendum niet te bestaan. De regeringspartijen hopen mogelijk op de inzet van oppositiepartij PvdA. Die zit in het ja-kamp en is van plan wél flink campagne te voeren. Ze heeft een commissie die de strategie uitzet. De PvdA denkt ongeveer een ton in de campagne te steken. Dat is inclusief de subsidie die zij, net als sP, VVD of CDA, heeft gekregen.
Ter vergelijking: die ton is een vijfde van wat de PvdA-campagne voor het europarlement vorig jaar kostte. Gezien de geringe animo bij VVD en CDA zullen daar de uitgaven zeker niet hoger liggen. Bij een ja op 1 juni is het dan in ieder geval een koopje geweest.
AUKJE VAN ROESSEL
Graalcode eindelijk gekraakt
Wat hebben Stonehenge, het schilderij De herders van Arcadië, het Louvre en de kathedraal van Saint Sulpice te Parijs met elkaar te maken?
Het antwoord: ze zijn gecreëerd met dezelfde maatvoering, gebaseerd op de Gulden Snede, de oude schilderstruc voor vlakverdeling en harmonie. Die Gulden Snede verbergt in zich de kwadratuur van de cirkel en moet worden beschouwd als de broncode van de schepping. Het magische getal pi heeft er alles mee te maken. Voor mensen niet te berekenen, maar een eenvoudige bloemkool heeft het al bij geboorte zitten in zijn DNA. Een bont gezelschap van esoterische genootschappen, met name te vinden in de hogere echelons van de vrijmetselarij, is al eeuwen van dit geheim op de hoogte, evenals de paus, maar buitenstaanders die een en ander op papier wilden zetten moesten dit bekopen met de dood. Dat gebeurde ook met de auteurs van Le serpent rouge (De rode slang), een mystiek-hermetisch geschrift dat in 1967 werd gedeponeerd in de Nationale Bibliotheek te Parijs. De drie auteurs werden alle drie op dezelfde dag dood aangetroffen, bungelend aan een koord.
Dat is in een notendop de boodschap van de studie De ware graal en zijn valse hoeders, dat deze week als «wereldprimeur» in de markt is gezet door uitgeverij Aspekt. Auteur Jan Smulders, oud-stuurman op de grote vaart, wijdde tien jaar aan een solitaire graalqueeste door Frankrijk. Het begon met het zien van een documentaire op Discovery Channel. Het eindigde met een ontdekking die volgens de auteur verder gaat waar Albert Einstein stopte: de ontrafeling van het universum. Smulders kwam tot zijn opzienbarende ontdekking op basis van zijn nautische kennis op het gebied van meet- en sterrenkunde, zegt hij.
De ware graal en zijn valse hoeders is zon boek dat tien jaar geleden nog ongemerkt zou zijn verdwenen op de planken van een New Age-boekhandel. Heden was het voor Metro en het Nederlands Dagblad voorpaginanieuws. Ook Nederland doet mee aan de renaissance van de occulte populaire wetenschap zoals die in het kielzog van De DaVinci Code (wereldwijd twintig miljoen verkochte exemplaren) gestalte kreeg. De lezer begint het al snel te duizelen van de numerologische redeneringen, de monomane dwarsverbanden en de mystieke geografie. Jammer ook dat de auteur, tussen alle wereld primeurs aangaande het geheim van de schepping door, niet met zekerheid weet te melden of de schilderijen De herders van Arcadië en De man van Vitrivius twee sleutelwerken in zijn betoog daadwerkelijk in het Louvre hangen. Volgens uitgever Perry Pierik het gevolg van de opperste geheimhouding die tijdens het schrijven van het boek in acht werd genomen. Zelfs de corrector van de uitgeverij werd gepasseerd. Aan de boekhandel werd Smulders studie aangeboden als «Boek x», zo bevreesd was men voor represailles van de «valse hoeders». Hetgeen niet verhinderde dat bij voorintekening toch tweeduizend exemplaren van de hand gingen. Noem het een teken des tijds.
RENÉ ZWAAP
Laatste hoop van Togo
Zondag zijn er verkiezingen.
GHANA Bij aankomst van Gil christ Olympio is half Lomé uitgelopen. Lomé, de hoofdstad van Togo, ligt tegen de grens met Ghana. Langs de Boulevard de Republique trekt een lange stoet mensen naar het pleintje voor de vervallen grenspost. Ze zijn in het geel gehuld, dragen palmbladeren, het symbool van de Union of Forces for Change van Olympio. Sinds Olympio, de zoon van de vermoorde eerste president van de republiek, in 1992 het land ontvluchtte na een moordaanslag leeft hij in het buitenland en mag niet deelnemen aan de verkiezingen. Olympio steunt de coalitie van zes oppositiepartijen die zich hebben verenigd achter Bob Akitani, maar aan de grens is duidelijk wie het volk eigenlijk als president wil. Op weg naar de grens worden wij door sommige aanhangers zelfs met denkbeeldige mitrailleurs neergemaaid omdat ze ons voor Fransen aanzien. Frankrijk is de voormalige kolonisator en staat symbool voor een blinde steun aan het regime van Togo.
Later op de dag wordt de campagne echt grimmig. Er breken gevechten uit met aanhangers van de regeringspartij. Er vallen zes doden en meer dan 150 gewonden. Provocatie of niet, de bevolking is gefrustreerd na 38 jaar onderdrukking. «We zijn moe, we zijn het zat!»
De presidentskandidaat van de regering, Faure Gnassingbe, doet zich voor als democraat, maar niemand is vergeten hoe een dag na de dood van zijn vader de militaire kliek hem beëdigde als nieuwe president en vervolgens het parlement enkele wetten liet aannemen die deze onwettige daad legitimeerden. Onder internationale druk draaide Faure uiteindelijk deze bizarre machtsovername terug en schreef verkiezingen uit, maar het lijkt vrijwel onmogelijk dat deze verkiezingen eerlijk en vrij zullen verlopen.
De oppositie blijft om uitstel van de verkiezingen vragen. Maar Ecowas (Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten) en andere internationale organisaties zijn doof voor haar oproep. Bob Akitani zegt dat Parijs heeft bepaald dat het regime in Togo geen haar mag worden gekrenkt. Togo lijkt aan zijn lot overgelaten, terwijl de machthebbers hun geperfectioneerde praktijken met hulp van Frankrijk gewoon kunnen voortzetten.
JASJA ARIAN
Britse verkiezingen
Nog 13 Dagen
LONDEN Alleen dat haar, hè. «Its all over the place!» lacht de verkoopster van de liefdadigheidswinkel in Henley-on-Thames. Voor het overige heeft ze geen klachten over Boris Johnson, haar vertegenwoordiger in het parlement. «Ik heb gehoord dat hij zich echt enthousiast inzet voor inwoners wanneer ze problemen hebben», voegt haar collega, wier nek behangen is met een fraaie parelketting, toe. Nu kent het plaatsje in Zuid-Ox ford shire geen chronische problemen, of het moet de huizenprijs zijn, die in 2002 met duizend pond per dag steeg en zich gestabiliseerd heeft rond een half miljoen Britse ponden, waarmee het de op drie na duurste gemeente van het land is.
Henley is het domein van mensen die lachen, roeien en lekker eten. Van mensen die het graf van Dusty Springfield goed onderhouden en Olympisch roeikampioen Steve Redgrave eren met een plaquette in St. Marys Church. De schilder Francis Bacon was een graag geziene gast in het Imperial Hotel. Zware criminaliteit is hier beperkt gebleven tot de opname van Sins of the Fathers uit de In spector Morse-serie.
Henley-on-Thames is dus True Blue, zoals een kiesdistrict heet waar zelfs na achttien jaar Thatcher en Major vol goede moed Conservatief wordt gestemd. Lange tijd stond de naam van Michael Heseltine op het stembiljet, de man met de leeuwenmanen die Tarzan als bijnaam kreeg omdat hij tijdens een Lagerhuisdebat ooit letterlijk de scepter zwaaide. Hij werd opgevolgd door de even flamboyante Boris Johnson, hoofd redacteur van opinieweekblad The Spectator en een Conservatief die, mede door zijn gevatte optreden bij Have I Got News For You ook kiezers onder de veertig aanspreekt. Veel tegenstand heeft Johnson niet. Er is een Ukip-kandidate voor wie de fun lovin politician niet eurosceptisch genoeg is (hoewel de Ukip na de affaire-Kilroy-Silk hem graag als lijsttrekker had gehad), een Liberaal-Democraat die de Olympische gedachte koestert en een Labour-kandidaat wiens missie naar eigen zeggen het hooghouden van de moraal is. Laatstgenoemde kandidaat krijgt in ieder geval geen stemmen van bowlend Henley. Dankzij stringente regels van de regering moet de Bowls-club haar kantine voorzien van dubbele beglazing, ook al wordt het gebouw slechts in juli en augustus gebruikt.
Dubbel glas of geen dubbel glas, Henley is niet het toneel van een bruisend politiek discours. Het dichtst bij een verkiezingsposter was de thriller Vote to Kill van voormalig Tory-minister Douglas Hurd in de etalage van antiquariaat Ways. «Is Boris Johnson toevallig aan het canvassen?» vraag ik de woordvoerder van de lokale Conservatieve Partij. Ik blijk de kandidaat te kunnen bereiken in het naburige stadje Reading, waar hij een collega assisteert bij de campagne. Desgevraagd be looft Johnson me terug te bellen zodra hij weer in Londen is. Twee dagen later gaat de telefoon.
«Boris Johnson hier. Hoe gaat het?»
«Goed, en met u?»
«Prima, ik ben aan het joggen (puf, puf).»
«Ik hoor het! Kan ik u ondertussen wat vragen over Henley? Ik ben daar van het weekend geweest…»
«O! Hoe vond je het?»
«Mooi stadje, vriendelijke mensen. Leuke huizen ook. Maar ik vroeg me af wat daar de belangrijkste onderwerpen van debat zijn…»
«Huisvesting. De vice-premier, John Prescott ja, wil het zuidoosten van Engeland veranderen in wat lijkt op het westen van Nederland. Volbouwen dus met eindeloze rijen huizen en rotondes (geluid van sirenes, zo te horen politie). Niets ten nadele van Nederland, maar daar zijn wij als Conservatieven tegen. Het gaat ten koste van de lokale democratie, de leefkwaliteit en het milieu.»
«Uw partij en het milieu?»
«Milieu vind ik erg belangrijk. Ik wil bijvoorbeeld dat meer mensen gaan fietsen, zoals in Nederland (groet iemand, gelach op de achtergrond).»
«Wat is er nog meer mis?»
«Zoveel, het belasten van de pensioenen, van lage inkomens, maar het fundamentele probleem van deze regering is (hijg, steun, blaasgeluid) dat ze het hele land centraal wil besturen en mensen met allerlei dictaten het plezier in hun leven en werk, zoals the joy of teaching, ontnemen door allerlei regels. Ik wil de mensen hun vrijheid teruggeven…»
PATRICK VAN IJZENDOORN