Kort Amerikaans (1)
Er is iets merkwaardigs aan de hand met de reacties op het koran-bericht van Newsweek.
Het weekblad schreef anderhalve week geleden dat Amerikaanse ondervragers op Guantánamo Bay met regelmaat de koran ontheiligden, het boek in het toilet gooiden en één keer zelfs doorspoelden. De onthulling was afkomstig van een anonieme bron. Het nieuws leidde tot rellen in Afghanistan, Pakistan en op de Gaza strook. Zeker zestien mensen kwamen daarbij om. Newsweek trok het bericht vorige week maandag terug. Dát werd wereldwijd ge meld door de pers. Maar in veel publicaties werden de exacte woorden van hoofdredacteur Mark Whitaker weggelaten. Die luidden: «Uitgaande van wat wij nu weten, trekken we ons originele verhaal terug dat een intern militair onderzoek koran-misbruik aan het licht heeft gebracht.» Niet het misbruik werd door Newsweek gerectificeerd, maar de bewering dat dit langs officiële weg aan het licht was gekomen. Daags na de terugtrekking van het artikel veegde Witte Huis-woordvoerder Scott McClellan alsnog de vloer aan met Newsweek. Het blad zou een verantwoordelijkheid hebben «om de schade te helpen repareren».
Schade? McClellan doelde op de schade aan de reputatie van de VS. Minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice had im mers in niet mis te verstane be woordingen duidelijk gemaakt dat het schenden van de koran niet tot Amerikaans beleid be hoorde. Punt uit. Toch doken on middellijk na de affaire verhalen op, afkomstig van onder meer het Rode Kruis en ex-Guantánamo-gevangenen, over de stelselmatige besmeuring van het islamitische heilige boek. Ondervragers zouden er paginas uit hebben gescheurd, erop zijn gaan staan, het (inderdaad) regelmatig in het toilet hebben gegooid en het zelfs hebben laten oppakken door (volgens de islam onreine) honden. Daarover geen woord uit het Witte Huis. Er werd geen onderzoek aangekondigd. Washington leek zelfs begrip te tonen voor de volkswoede, al was die gebaseerd op een volgens haar vals gerucht. Toch was dit een uitgelezen mo ment om de extremisten neer te zetten als slechte moslims die de ontheiliging van Gods woord be antwoordden met een nog grotere misdaad: de ontheiliging van Gods schepsels. Dat elk leven, óók dat van een ongelovige, heilig is wordt op verschillende plaatsen in de koran gesteld. Zo ook in soera 6:151, waar staat: « dat jullie niemand mogen doden wat God verboden heeft behalve volgens het recht…» Dat recht is streng omschreven. Nimmer mag een moslim het in eigen hand nemen, en nimmer mag hij als eerste geweld gebruiken. Blijkbaar hadden de beweegredenen van het Witte Huis minder met mens lievendheid te maken dan met het kapittelen van kritische journalisten.
JOERI BOOM
Kort Amerikaans (2)
Als Nederlandse commandos in Afghanistan krijgsgevangenen overdragen aan de Amerikanen lopen de gevangenen kans te worden gemarteld en gedood.
Afgelopen vrijdag bleek dat de furie van het Witte Huis jegens Newsweek niets uithaalde. The New York Times publiceerde een waterdicht verslag over de praktijken op de Amerikaanse basis Bahram, vlakbij Kaboel. Daar werden eind 2002 twee Afghaanse gevangenen door Amerikaanse bewakers doodgemarteld. De informatie was af komstig uit een tweeduizend paginas tellend militair onderzoeksrapport. Beide Afghanen stierven na het toedienen van «knietjes».
In Bahram geldt de standaardprocedure dat oncoöperatieve gevangenen hangend aan hun armen worden opgesloten. De handboeien zijn geketend aan het plafond. Het is toegestaan de gevangene met de knie hard te raken tegen het bovenbeen, een uiterst pijnlijke techniek die veel gebezigd wordt in Muay Thai (thai- of kickboksen). Een van de gevangenen overleed ten gevolge van een bloedprop die ontstond door de knietjes en die de bloedtoevoer naar zijn longen afsloot. De andere gevangene schreeuwde bij elk knietje: «Allah! Allah!» Dat vonden de bewakers zo grappig dat zij hem «zeker honderd maal» zo hard mogelijk raakten op zijn bovenbeen. Zijn verwondingen leidden tot een dodelijk hartfalen. Tegenover de onderzoekers verklaarde de patholoog-anatoom: «Ik heb dergelijke verwondingen gezien bij iemand die werd overreden door een bus.»
De onthulling komt op een lastig moment voor het Witte Huis. Het geweld in Afghanistan is toegenomen. Er zijn tekenen dat de Taliban weer uit hun holen zijn gekropen. Onlangs werden zes hulpverleners gedood. De Afghaanse president Karzai eiste afgelopen weekeinde woedend dat de Amerikaanse troepen in zijn land onder Afghaans bevel zouden komen. Dinsdag werd bekend dat het Witte Huis dit categorisch weigert.
Het schandaal raakt ook Ne derland. Half april werd een eenheid van 250 mariniers en commandos naar zuidoost-Afghanis tan gevlogen. Zij nemen deel aan de Amerikaanse oorlogshandelingen. Het kabinet besloot de operatie ter goedkeuring voor te leggen aan de Tweede Kamer. PvdA, SP en GroenLinks stemden tegen, vooral vanwege onduidelijkheid over de vraag wat er met eventuele krijgsgevangenen zou gebeuren. Inmiddels is duidelijk dat die zullen worden overgedragen aan de Amerikanen. De kans is groot dat ze op de Bahram-basis terecht komen. Dat is het belangrijkste Amerikaanse detentie- en ondervragingscentrum in Afghanistan.
JOERI BOOM
Duurkoop is goedkoop
Voor studenten van buiten de EU is de vrije onderwijsmarkt al jaren een feit.
Buitenlandse studiebollen die zich in het Europees recht willen bekwamen hebben de keuze: kiezen zij voor een opleiding aan de Universiteit Leiden à 10.500 euro? Of gaan zij naar de hoofdstedelijke prijsvechter UvA, alwaar zij al voor 2800 euro International and European Law kunnen studeren?
Een internationale master aan de oudste universiteit van Nederland is dikwijls drie keer zo duur als in andere steden, meldde het Leidse universiteitsweekblad Mare onlangs. Komend collegejaar is voor studenten buiten de EU geen enkele masteropleiding meer te verkrijgen voor onder de tienduizend euro. Een vorm van brand management, verklaarde hoofd International Office Robert Coelen tegenover Mare: «De buitenlandse student is zich niet, zoals de Nederlandse student, bewust dat de kwaliteitsverschillen in Nederland klein zijn. We moeten daarom kijken naar consumentengedrag neem bijvoorbeeld hifi-sets. ( ) Als je iets duur maakt, geef je te kennen dat jij denkt dat het waardevol is. En als je het goed doet, denkt op een gegeven moment ook de consument: ja, dat is waar.»
De Leidse strategie lijkt te werken. Dit voorjaar nam het aantal inschrijvingen van buiten de EU toe met dertig procent. Het is vanuit de universiteiten bezien ook begrijpelijk: behalve dat zij een internationaal klimaat scheppen, vormen de doorgaans door buitenlandse overheden en universiteiten gesponsorde internationale studenten een welkome melk koe. Na jaren van bezuinigingen is het hoger onderwijs naarstig op zoek naar nieuwe inkomstenbronnen.
Het zorgt wel voor een opmerkelijk contrast. Terwijl de Tweede Kamer afgelopen maanden steggelde over een duizendje collegegeld meer of minder voor Nederlandse studenten met vertraging is de geliberaliseerde onderwijsmarkt voor internationale studenten al lang een dagelijkse realiteit. Eén uitzondering daargelaten: toenemende verschillen in kwaliteit, en op den duur heel misschien zelfs prijsdifferentiatie, moeten volgens staatssecretaris Rutte van Onderwijs gepaard gaan met een betere informatiepositie van de student. Zou het dan ook niet terecht zijn de buitenlandse studenten beter voor te lichten? Ruttes woordvoerder Friso Fennema beaamt dat. De staats secretaris wil meer geld vrijmaken voor steunpunten van de overheid in bijvoorbeeld China. Fennema, lachend: «Nee, op dit moment ligt daar nog niet een Chinese vertaling van de universitaire keuzegids.»
KOEN HAEGENS
Eetgewoontes
Ook vegetariërs vernietigen re genwoud.
Vorig jaar bereikte de ontbossing in het Amazonegebied een nieuw dieptepunt. Een gebied zo groot als België werd gekapt. De helft van de ontbossing vond plaats in de Braziliaanse staat Mato Grosso, waar Blairo Maggi gouverneur is. Maggi is een van de grootste sojaboeren ter wereld. De vernietiging van het regenwoud in zijn staat wordt volgens Greenpeace veroorzaakt door de uitbreiding van zijn landbouwareaal. De laatste jaren is de vraag naar soja explosief gestegen wegens de BSE- crises. Veel veeboeren besloten hun dieren voortaan het BSE-veilige soja te voeren. Ook de stijging van het aantal vegetariërs in de westerse wereld, mede ten gevolge van de angst voor BSE, draagt bij aan de toegenomen productie.
JOERI BOOM
Nanny State
Tijdens een hittegolf kan het warm worden, kregen de Britten onlangs te horen.
LONDEN Het is van belang uit de zon te blijven, katoenen kledij te dragen, meer koud water dan warm bier te drinken, gordijnen dicht te houden, een koele douche te nemen, salade te eten en geen overbodige arbeid te verrichten. Dit zijn de hoogtepunten uit een folder die het Britse mi nis terie van Volksgezondheid heeft verspreid na een meteorologisch gerucht dat het eiland aan de vooravond staat van een zomer die zeker zo heet zal worden als die van 2003.
De folder zegt echter meer iets over de «inclusieve» strategie van de regering die er uiteindelijk op neerkomt dat elke boodschap wordt afgestemd op de zwakste schakel. Waar de anglicaanse kerk de meerderjarige Britten heeft opgeroepen zich maar eens als volwassenen te gedragen (en te kleden vooral ook), daar lijkt de regering zich te hebben neergelegd bij de dumbdownisering van de samenleving, iets wat ook tot uiting komt in de afschuw van het verschijnsel «gymnasium» binnen het Britse ministerie van Onderwijs. Voorbij zijn de tijden dat stoïcijnse Britten, gepersonifieerd door de types Charters en Caldicott uit Hitchcocks The Lady Vanishes met hun tut-tutting aangaande de dwaasheid van het moderne bestaan, geacht worden bij rampen en andere vormen van ongemak een beroep te doen op ge zond verstand. In plaats daarvan zijn twaalftalige folders verkrijgbaar in grote en kleine letters, soms in olijke kleuren van Her Majestys Government gekomen. In Preparing for Emergencies: What You Need to Know met 25 miljoen exemplaren een bestseller in deze categorie wordt burgers onder het kopje Bombs geadviseerd geen lucifers en aanstekers te gebruiken bij gaslekken.
Het jongste voorlichtingsoffen sief is afkomstig van het minis terie van Milieu, Voedsel en Plattelands aangelegenheden, dat zich heeft gericht op de bezitters van blaffende honden. Volgens de National Society for Clean Air and Environmental Protection is ge blaf een plaag aan het worden, iets wat wordt onderschreven door deskundigen van de Kennel Club en de Dumb Friends League. «Wanneer uw hond begint te blaffen, dient u het dier op ferme wijze tot stilte te manen», luidt een van de tips in de brochure. Voorts maken de be hulp zame ambtenaren de «neighbours from hell» attent op het bestaan van webcameras (om de hond in tijden van afwezigheid in de gaten te houden), antiblafkettingen, hondenpsychologen en de nadelen van bestraffend optreden.
De zorgzame staat, de Nanny State, zorgt niet alleen voor een papierwinkel maar ook voor een schroothoop. Het aantal verkeersborden is de laatste jaren explosief gestegen. Kruisingen met negentien verkeersborden jumble junctions zijn geen uitzondering. Alsof dat niet genoeg is kregen de inwoners van Norwich een folder waarin onder meer werd uitgelegd wat een lopend groen mannetje op een verkeerslicht betekent. In de dure Londense wijk Kensington & Chelsea is dit jaar een proef gestart met een «naakte straat». Op de Exhibition Road moeten voetgangers, fiet sers en automobilisten zelf hun weg zoeken, dit tot instemming van de libertaire commentator Simon Jenkins, die in The Evening Standard sprak over de Freedom Zone, een contrarevolutie van de common sense.
PATRICK VAN IJZENDOORN
Geloof en geld
In Waynesville, North-Carolina, dreigde een schisma in een protestantse kerk.
NEW ORLEANS Inmiddels is duidelijk dat de kudde toch compleet blijft. Alleen de dominee moest weg. Volgens diens verdedigers heeft zijn idealisme het verloren van het pragmatisme van de kerkelijke autoriteiten die bang waren de belastingvrije status van de kerk kwijt te raken.
Het plaatselijke conflict illus treert de moeilijke relatie tussen geloof en politiek in een religieus land waarin grondwet en jurisprudentie een strikte scheiding tussen staat en kerk voorschrijven. Het conflict in de honderd man tellende gemeente ontstond nadat de 33-jarige dominee Chan Chandler zijn schare vlak voor de presidents verkiezingen van 2 november 2004 vanaf de kansel van de East Waynesville Baptist Church inpeperde: «Wie dit jaar zal stemmen voor John Kerry zal berouw moeten tonen of uittreden. Zij hebben Gods kerk al te lang in de weg gestaan.»
Dat schoot enkele vooral oudere kerkgangers in het verkeerde keelgat. Hoewel ook zij in meerderheid Bush stemden, voornamelijk vanwege zijn abortusstandpunt, meenden ze dat de jonge dominee (de blaag) zijn preken niet had mogen «misbruiken» om de gelovigen daartoe aan te zetten. Negen ouderen verlieten de kerk. Een maand geleden ging Chandler ook de kerkleiding te ver. Hij verklaarde dat hij zeer tevreden was over het wegblijven van de recalcitrante gelovigen en dat hij een «zuivering van de kerk» voorstond. Inmiddels is hij teruggetreden.
De kwestie heeft een belangrijke tegenstelling in het zuiden van Amerika blootgelegd, tussen conservatieve ouderen, die hoewel ze dikwijls op Republikeinse kandidaten stemmen, nog altijd als Democraat staan geregistreerd (de partij die «fout» was in de burgeroorlog) en jongere Republikeinen, die menen dat het programma van religieus rechts ogenblikkelijk politieke vertolking verdient. De ouderen menen dat de kerk geen plaats is voor politiek, de jongeren menen dat politiek niets anders is dan het slagveld van verschillende morele opvattingen.
De oudere kerkgangers hebben het Amerikaanse recht aan hun zijde. Kerken hoeven in Amerika geen belasting te betalen, op voorwaarde dat ze zich afzijdig houden van s lands bestuur. De gedachte is: wie betaalt, bepaalt. En als je niet betaalt, mag je ook niet bepalen.
Dit is de reden dat Republikeinen nooit binnen kerken stemmen werven, maar altijd daarbuiten, op christelijke jongerenbijeenkomsten en bij gospelconcerten. En het moet gezegd: de Kerry/Edwards-campagne overtrad de wet vrij opzichtig door in de laatste dagen voor 2 november de uiterst gelovige Gore en dominee Jesse Jackson Sr. hun welgevallige kerken in te jagen om daar het Democratische woord te verkondigen. Republikeinen durfden niet zo openlijk politiek te prediken. Ze hebben de schijn al tegen en het leeuwendeel van de kerkelijke stem toch al aan hun kant.
Maar in Waynesville was van voorzichtigheid of geduld geen sprake. Daarvoor bestond er te veel angst dat de door God gegeven president het moest afleggen tegen een Frans pratende, ooit met Jane Fonda bevriende katholieke «babykiller» uit het liberale Massachussets (waar zelfs het homohuwelijk mogelijk is!). En daarvoor was het gevoel van «onrecht» te groot. Chandler wil geen journalist meer te woord staan, maar het laatste wat er van hem is vernomen, laat weinig ruimte voor twijfel. Chandler, op getekend uit de cassetterecorder van een journalist van de Baptist Press: «Het was mijn zorg slechts om een stem te geven aan de stemlozen van vandaag in deze natie, wier levens worden beëindigd voordat ze de veiligheid van hun moeders baarmoeder verlaten.»
Met dit «idealisme» wist Chandler veel jongeren zijn kerk in te krijgen. De meeste van hen begrijpen de consternatie nauwelijks. «Ik geloof niet dat hij politiek predikte», zei Chandler-fan Rhonda Thantham. «Ik denk dat niemand een dominee ooit zou mogen verbieden te preken wat in de bijbel staat.»
PIETER VAN OS