De aarde is hol of plat

Het terrein van het ongerijmde ligt braak. Niet alleen voor Jomanda en de KRO maar ook voor minister Van der Hoeven.

Voor het vergaren van stof voor het programma Wonderen bestaan zendt de KRO curieuze radiospotjes uit. «Heeft u wel eens iets meegemaakt dat u niet kon verklaren, en dat het toeval ver te boven ging, zoek dan niet verder – maar bel met de KRO.» Mensen die in vochtplekken in het behang het gezicht van hun overleden moeder herkennen komen met hun oprechte verwondering in beeld. «Dat kan toch geen toeval zijn», zeggen ze. De camera zwenkt naar het zwerk, want kennelijk ligt de echte verklaring ergens daarboven. Wonderen bestaan is amusement, natuurlijk, maar met Wonderen speelt de KRO niet alleen in op de hang van de kijker naar roerende verhalen, maar ook op een groeiend gebrek aan realiteitszin bij en de stijgende ongecijferdheid van de gemiddelde burger. Zoek niet verder: hier is een verklaring uit het ongerijmde. Dat is een vruchtbaar, braak liggend ge bied. In het onderwijs is «kennis vergaren» immers niet meer een doel; er ontstaat zo ruimte voor larie en fantasie, die zonder tegenspraak en onder het mom van «spiritualiteit» worden op gewaar deerd tot «theorie», en zelfs tot «wetenschap». Dat dit in middels verder gaat dan Jomanda, de Biostabil en de Paravisie-beurs bewijst minister Van der Hoeven inzake Intelligent Design. Ook zij richtte haar camera naar de wolken.

Men vraagt zich af wat de minister had gedaan als zij niet met Cees Dekker, maar met een even welbespraakte, intelligente, hoogopgeleide, charmante propagandist van de Flat Earth Society (actief sinds 1547) had gesproken, of met een overtuigende fan van de Hollow Earth Theory (se rieus in onderzoek sinds de vroege negentiende eeuw). Ook heerlijke theorieën, ook baarlijke nonsens, maar wat was er gebeurd als er een verongelijkte minderheid in Nederland zou bestaan die aan die ficties geloof zou hechten? Zou de minister dan ook gezegd hebben dat beide theorieën het verdienen bedebatteerd te worden? Om «de boel» ook in het onderwijs «bij elkaar» te houden?

Adriaan Simonis is een bisschop, Hans Kazan is een goochelaar en wetenschap is wetenschap. De centrale stelling van de homeo pathie – de verdunningstheorie – is onbewezen, maar dat is tenminste een stelling, en daar is goed onderzoek naar te doen. Bij ID is daar geen sprake van. Het is, op zijn best, een goed geformuleerde kritiek op de evolutietheorie, maar het is zelf geen theorie, laat staan dat er een hypothese is geformuleerd aan de hand waarvan objectieve experimenten kunnen worden gedaan. Een minister van Onderwijs zou zich daarvan bewust moeten zijn. Wie oprecht gelooft dat de aarde in zes dagen geschapen is, in het middelpunt van het zonnestelsel staat, en, al naar gelang, plat of hol of beide is, mag daarmee een mooie voldoende halen op zijn vwo-eindexamen godsdienst, maar voor biologie, wiskunde, aardrijkskunde, natuurkunde en scheikunde dient zo iemand te zakken. Dat is het enige waar de minister zich mee te bemoeien heeft. Dat de premier haar oproep tot debat over de evolutietheorie heeft overgenomen is, voor een oud-hoogleraar, al merkwaardig; de vraag is hoe de D66-ministers in het kabinet zich met zo’n standpunt kunnen verenigen.

KOEN KLEIJN

«Alstublieft, ploeg Guantánamo Bay onder»

De strategische poot van de «global war on terrorism» wandelt achter de feiten aan. De Amerikaanse antiterreurtop is verlamd door bureaucratie en ruzies.

Het Amerikaanse Nationale Counterterrorisme Centrum is al een jaar lang nauwelijks operationeel en ontbeert een directeur. Het State Department wacht al vijf maanden op het aanstellen van een directeur op zijn terrorisme afdeling. Vorige week schreef de Washington Post bovendien dat ruzies in de Nationale Veiligheidsraad, waar de belangrijkste politiek-stra tegische beslissingen worden genomen, het opstellen van een effectieve antiterreurstrategie ernstig vertraagden.

De Iraakse veldtocht en de be zetting zijn contraproductief ge weest voor de Amerikanen. Het thuisfront in westerse landen is nu fel gekant tegen Bush. Arabische regeringen en bevolkingen zijn nog anti-Amerikaanser ge worden dan ze al waren. De VS staan inmiddels bekend als een land dat martelt tot de dood erop volgt, dat journalisten beschiet, dat vrijheid verspreidt uit de loop van een M16 en dat beloften aan de Iraakse bevolking over weder opbouw niet nakomt. Verschillende onderzoeken van de Verenigde Naties toonden dat sinds de invasie het aantal ondervoede kinderen in Irak is verdubbeld en dat het meeste geld bedoeld voor wederopbouw wordt besteed aan de strijd tegen het verzet. Het Witte Huis bagatelliseerde steevast dat Irak rekruteringsgrond was geworden voor Arabische terroristen. Al maanden geleden besloot de Amerikaanse krijgsmacht het zwijgen te doorbreken. Er zijn duizenden buitenlandse strijders in Irak, gaven hoge officieren toe.

Twee jaar na de Iraakse veldtocht worden volgens de Washington Post deze zaken in de blauwdruk voor een nieuwe strategie erkend. De nadruk zal liggen op het tegenhouden van een nieuwe generatie terroristen die hun training en vuurdoop ontvingen in Irak en zich inmiddels over het Westen hebben verspreid. Met welwillende diplomatie zal het anti-Amerikanisme wereldwijd worden bestreden.

Dat is rijkelijk laat. De laatste maand vielen in Irak zeshonderd doden, voor het grootste deel bij zelfmoordaanslagen, geclaimd door topterrorist Al-Zarqawi, die zegt gelieerd te zijn aan Bin Laden. Midden-Oostengoeroe Tho mas Fried man, groot voorstander van de strijd tegen moslimextremisme, nam in de International Herald Tribune een voorschot op de strategiewijziging. Hoe kan het zijn dat meer dan honderd gedetineerden zijn gestorven in Amerikaanse terroristengevangenissen, vraagt hij zich af. «Hartaanvallen? Dit is niet alleen zeer immoreel, het is strategisch gevaarlijk.» Veel is verloren, maar er kan tenminste één daad gesteld worden, meent hij. «Alstublieft, mijnheer de president, sluit Guantánamo Bay en ploeg het onder.»

JOERI BOOM

Wealth and Safety

Gevaar! Pas op voor Engelse veiligheidsdeskundigen.

LONDEN – Tijdens het jongste offensief tegen criminaliteit had de Britse regering bedacht dat jeugdige delinquenten maatschappelijke dienstverlening, zo als het ophangen van bloembakken, voortaan geüniformeerd zouden verrichten. In het stadje Bury St Edmunds ontmoette dit plan weerstand. Met het oog op veiligheid is het ophangen van bloembakken daar namelijk verboden.

Dagelijks verrassen de killjoys de Britten met ludieke richtlijnen. Na zeventig jaar trouwe dienst wappert er geen Union Flag meer op een politiebureau van Woodbridge, Suffolk, daar het hijsen ervan te gevaarlijk wordt geacht. Op een school te Oakhampton, Devon, mogen kinderen geen pannenkoeken meer bakken. En in Dartford, Oost-Londen, is een half bos omgezaagd nadat er een jongetje op jacht naar makke jannen uit de boom was gevallen. Groot was de verontwaardiging toen enkele «loony council jobsworths», zoals de veiligheidsdeskundigen in de populaire pers worden aangeduid, in de West-Midlands bepaalden dat oorlogsveteranen hun armen niet te hoog mochten laten zwaaien tijdens de recente VE Day-parades (vorig jaar nog kregen de gepensioneerde wapenbroeders te horen dat ze geen klaprozen, het symbool bij de herdenkingen van de Great War, mochten opspelden). En, ten slotte, uit veiligheidsoverwegingen is de omvang van de picknickmanden die de bezoekers van het tennistoernooi van Wimbledon mogen meenemen dermate gereduceerd dat er met moeite een fles rosé in past. In dit land is er geen organisatie meer zonder team van zwaar gediplomeerde Health and Safety-officers, die van alles verzinnen om hun overbetaalde bestaan waar te maken. De meeste maatregelen komen voort uit een vrees voor claims. Het Verenigd Koninkrijk heeft te maken met een combinatie van een Amerikaanse com pensatiecultuur en de continentale Human Rights Act, een uitvloeisel van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens dat onder de huidige regering langzaam in de plaats gekomen is van de eeuwen oude vrijheden van de Britse bevolking. De weerstand tegen de macht van de Health and Safety-officers blijft niet meer beperkt tot Conservatieve kringen. Begin deze maand uitte Sir Digby Jones, de baas van de Britse industrie, kritiek op een opvoedkundige watjescultuur waarin scholen na de eerste de beste sneeuwbui hun deuren sluiten om sneeuwbalgevechten te voorkomen, schoolkinderen geen tikkertje meer mogen spelen en ouders een standje krijgen wanneer hun kroost te fanatiek is tijdens de gymlessen.

De obsessie met veiligheid leidt volgens Jones tot een generatie van namby-pambies. Zijn woorden zijn nu herhaald door premier Tony Blair, die afgelopen week verkondigde dat risico’s bij het leven horen. Binnen de familie Blair zorgden deze woorden voor enige commotie aangezien Cherie, als specialiste in schadeclaims, wel leeft van de compensatiecultuur. Ook rechters kijken inmiddels kritischer naar het functioneren van de Health and Safety-officers. Hoge rechter Stanley Burnton bepaalde onlangs dat enkele Londenaren ook in de winter een duik mogen nemen in het meertje van Hampstead Heath. De gemeente had dit eerder verboden omdat ze geen zin had om dagelijks een badmeester naar het natuurgebied in Noord-Londen te sturen om de zwemmers in de gaten te houden. Daar hadden de leden van de Hampstead Heath Winter Swimming Club ook nooit om gevraagd.

PATRICK VAN IJZENDOORN

Libanese zwaluw

Eén Beiroetse lente maakt nog lang geen zomer.

BEIROET – Na het vertrek van de laatste Syrische troepen eind april gingen zondag de eerste vrije verkiezingen in Libanon van start sinds 1972. Gloort het nieuwe Midden-Oosten aan de horizon? Helaas, de verkiezingen mogen vrij zijn, ze zijn nog altijd even voorspelbaar. Het vertrek van Syrië was geenszins een breuk met het Libanese consensusstelsel waarin niet partijen en programma’s, maar familie, religie en handjeklap de dienst uitmaken.

De bevolking stemde als eerste in de hoofdstad Beiroet, waarna nog drie verkiezingszondagen in de overige delen van het land zullen volgen. Zoals verwacht ging Saad Hariri’s lijst met de winst aan de haal. Saad nam naar goede Libanese gewoonte de politieke mantel over van zijn in februari vermoorde vader Rafiq, een moord die wordt toegeschreven aan Syrië. Zoonlief had een zodanig palet samengesteld dat de negentien te vergeven parlementszetels in het kiesdistrict Beiroet hem nauwelijks konden ontgaan. Sterker nog, negen zetels zaten reeds in zijn zak voordat ook maar een stembiljet gepost was, omdat simpelweg niemand de moeite had genomen zich als tegenkandidaat te melden.

De Libanese verkiezingsstrijd leek op een oorlog tussen Libanons oude garde en «le general» Michel Aoun, de populaire ex-president die terugkeerde na veertien jaar Franse ballingschap. Aoun beloofde «een politieke tsunami» te ontketenen in Libanon door een einde te maken aan het confessionele feodale systeem en het land schoon te vegen van corruptie en cliëntelisme. Daarvan valt tot op heden niets te merken. De oppositie, die na de dood van Hariri nog zo eensgezind om het vertrek van Syrië riep, is uiteen gevallen. Druzenleider Walid Jumblatt, die het meest te verliezen heeft in een directe confrontatie met Aoun, verzekerde zich allereerst van de steun van de soennitische Hariri en ging vervolgens een coalitie aan met de sjiïtische partijen Hezbollah en Amal, die beide te boek staan als pro-Syrisch. In zijn thuishaven, het Choufgebergte, sloot hij bovendien een deal met de Libanese Strijdkrachten (LS), een christelijke militie die na de burgeroorlog een politieke partij werd. Zo sloot het oude confessionele Libanon, achter gesloten deuren, eensgezind de rijen. De inwoners van Beiroet zagen het aan en antwoordden met een op komstpercentage van 28.

PETER SPEETJENS

Goede en slechte oliebaronnen

Politieke strijd in Rusland is strafrecht.

Buiten de rechtbank in Moskou waren meer agenten van de rellenbrigade op de been dan bij de strafzaak tegen de Tsjetsjeense terrorist Salman Radoejev drie jaar geleden. Binnen was de rechter twaalf werkdagen bezig met het voorlezen van het vonnis. Dinsdag was ze klaar. Michail – Misja voor zijn vrienden – Chodorkovsky is schuldig aan negen misdrijven. De straf: negen jaar «strafkolonie algemeen regime». Chodorkovsky komt in het najaar van 2012 vrij, een half jaar ná de opvolging van de opvolger van president Poetin die in 2008 volgens de huidige grondwet als staatshoofd zou moeten aftreden. Dat de oligarch zich in de jaren negentig schuldig heeft gemaakt aan moreel wangedrag of misdrijven is geen nieuws. Niemand die in Rusland een vermogen heeft van meer dan een miljard (voorzitter Roman Abramovitsj van Chelsea aan de top van de ranglijst of de echtgenote van burgemeester Loezjkov van Moskou aan de staart) kan ’s ochtends ongestoord in de spiegel kijken. Maar waarom werd Chodorkovsky ge arresteerd en de vrouw van Loezjkov niet nadat haar tropisch zwemparadijs Transvaal instortte met doden tot gevolg? Om politieke redenen? Dinsdag is de laatste twijfel geweken. Justitie liet weten dat Chodorkovsky nog een paar nieuwe dagvaardingen kan verwachten. En een hoge parlementariër stelde te vreden vast dat Chodorkovsky was veroordeeld wegens niets minder dan een «poging tot staatsgreep».

Blijft het bij Chodorkovsky? Directeur Anatoli Tsjoebais – architect van de «uitverkoop van de eeuw», zoals de privatiseringsgolf na de ondergang van de Sovjet-Unie wordt genoemd – staat op de nominatie. Tsjoebais is di recteur van het monopolistische elektriciteitsbedrijf JES. Vorige week viel in een groot deel van Moskou de stroom uit. Een kans voor open doel. Zelfs Abramovitsj heeft reden tot nervositeit, hoewel de door hem gesponsorde voetbalclub CSKA twee weken geleden de Uefa Cup won. Want sportief patriot tisme is geen vrijbrief meer. Vraag het aan Gari Kasparov. De schaakgrootmeester was een van de pro-Misja-betogers op de stoep van de rechtbank. De politie wilde ook hem arresteren wegens «schending van de regels voor het houden van demonstraties». Kasparov ontkwam (nog): zijn bodyguards sloegen terug.

HUBERT SMEETS

Copyright Tieten

Het etablissement Teasers op het Damrak in Amsterdam was tot voor kort een filiaal van het Amerikaanse bedrijf Hooters, oftewel «tieten».

Het is een bar-restaurant met jonge serveersters met korte broekjes, omhooggetrokken borsten en een stalen glimlach. De klandizie be staat voornamelijk uit Amerikaanse toeristen. In hun vaderland staan rond de driehonderd Hooters, die jaarlijks samen meer dan 750 miljoen dollar binnenhalen. Maar het succes brengt eigen problemen met zich mee. Zoals na-aperij.

In Florida zijn in de afgelopen jaren enkele goed lopende Winghouse-restaurants geopend die «het concept kopiëren» van «een volledig vrouwelijke bediening in korte broekjes en tank tops». Hooters stapte naar de rechter. Die aarzelde en overwoog: «Winghouse houdt vol dat de Hootersmeisjes een ‹product› zijn. Dit is een interessant punt. Natuurlijk, de Hootersmeisjes worden zelf niet verkocht, maar tegelijk is het duidelijk dat het bedrijf Hooters zeker een aantal beweringen heeft gedaan die suggereren dat de Hootersmeisjes in feite wel degelijk ‹producten› zijn, wier voornaamste functie het is om een surrogaat seksuele beleving te leveren. Hooters vertelt de Hootersmeisjes immers expliciet dat zij de ‹attractie› zijn, en het bewijs is ruimhartig geleverd dat de grote meerderheid van klanten de restaurants frequenteren ‹voor de meisjes› eerder dan voor het eten.»

Tot grote ergernis van het management heeft Hooters de zaak verloren. Het standpunt dat de grote-borsten-meisjes een «attractie» zijn en dus een «middel» ter verkoop van eten en drank, heeft ze de das omgedaan. Want dan, beweerde de rechter, kun je net zo goed een gril of een barkruk beschermen onder het intellectueel eigendomsrecht.

Eén troost: de voorsprong van Hooters lijkt onoverbrugbaar. Sinds maart 2003 vliegen er zelfs Hooters-vliegtuigen, waarin de stewardessen schaars gekleed zich buigen over de klanten.

PIETER VAN OS