HET CHAMPAGNEGLAS IS HALFVOL
HET FRANSE ACHTUURJOURNAAL
PARIJS – Een nieuwslezer op leeftijd die plaats maakt voor een ambitieuze jonge vrouwelijke collega. In ieder ander land zou het hooguit goed zijn voor een berichtje in het mediakatern. Zo niet in Frankrijk. Daar ruimde dagblad Libération afgelopen maandag de hele voorpagina in voor het vertrek van Patrick Poivre d’Arvor bij het achtuurjournaal van de commerciële televisiezender TF1. De krant Le Figaro bleef niet achter en opende onmiddellijk een forum op zijn website waar lezers konden discussiëren over dit onverwachte verlies.
Poivre d’Arvor – simpelweg aangeduid als PPDA – is dan ook niet zomaar iemand. Vrijwel ononderbroken presenteerde hij de afgelopen twintig jaar het best bekeken televisiejournaal van Frankrijk en iedere week vindt er wel een boulevardblad aanleiding zijn beeltenis op de cover af te drukken. Poivre d’Arvor (1947) begon zijn journalistieke carrière in 1974 bij de zender Antenne 2. Maar niet dan nadat hij op zijn zestiende zijn eerste bestseller (1,5 miljoen exemplaren) had geschreven over het vaderschap dat hem als jonge scholier ten deel was gevallen. Zijn schrijversbestaan liep parallel aan zijn carrière als nieuwslezer. Hij schreef zo’n dertig, veelal autobiografische romans, zoals Confessions, waarin hij onthulde dat hij een kind had met een collega-presentatrice. J’ai tant rêvé de toi (à quatre mains geschreven met zijn broer Olivier) werd vorig jaar genomineerd voor de Prix Goncourt.
Maar echte roem verwierf Poivre d’Arvor toch vooral met de presentatie van ‘de hoogmis’, zoals het TF1-journaal in Frankrijk wordt genoemd. Het maakte hem geliefd – omdat zijn zoetgevooisde stem de ergste rampen tot aangenaam drama transformeerde – maar ook gehaat. Een verwijt dat Poivre d’Arvor vaak kreeg, was dat hij schurkte tegen de macht van TF1 – eigendom van Martin Bouygues, een van de beste vrienden van Sarkozy. Zo werd Sarkozy’s campagnechef daags na de verkiezingsoverwinning in mei 2007 benoemd in de directie van de zender en ook het halfvolle champagneglas in de newsroom dat op de verkiezingsavond secondenlang in beeld was, leidde tot veel beroering.
Nu zal per ingang van september de hoogblonde Laurence Ferrari het stokje van PPDA overnemen. De achterliggende reden blijft onduidelijk, maar Libération wist te melden dat Sarkozy onlangs tegen adviseurs te kennen heeft gegeven dat hij graag zou zien dat Ferrari het journaal gaat presenteren. Volgens dagblad Le Monde nadat Poivre d’Arvor de president tijdens een recent interview met een ‘jochie’ (petit garçon) had vergeleken.
‘Onzin’, aldus een woordvoerder van Sarkozy’s partij UMP: ‘De president heeft wel betere dingen te doen dan zich bezig te houden met de vraag wie het achtuurjournaal moet presenteren.’
MARIJN KRUK
DE AFBOUW VAN AUFBAU
DDR-UITGEVERIJ AFBAU TER ZIELE
BERLIJN – De Wende is nog niet voorbij. Nog altijd bepalen West-Duitsers wat er met de verworvenheden van de opgeheven DDR gebeurt. Zo’n verworvenheid is de Aufbau Verlag. De gerenommeerde uitgeverij speelde een belangrijke rol in ‘Leesland DDR’. Ze overleefde als een van de weinige uitgeverijen de hereniging van de beide Duitslanden en verwierf zelfs de status van ‘Suhrkamp van het Oosten’.
Maar nu dreigt het faillissement. Eigenaar-uitgever Bernd F. Lunkewitz is er vandoor en zonder diens kapitaal kan Aufbau de rekeningen niet meer betalen. De zich marxist noemende ondernemer kocht kort na de val van de Muur de uitgeverij met geld dat hij met onroerend goed had verdiend. Verkoper was de ‘Treuhand’, de door de Bondsrepubliek in het leven geroepen instantie die de failliete boedel van de DDR beheerde.
Via die Treuhand maakten West-Duitse ondernemingen zich meester van Oost-Duitse bedrijven, om ze in de meeste gevallen daarna te liquideren. Het ‘opschonen van de markt’ heette dat, oftewel het uit de weg ruimen van mogelijke concurrenten. Zo werden beroemde DDR-uitgeverijen als Volk und Welt en Reclam opgedoekt of tot onbeduidende imprints gedegradeerd.
Zo niet Aufbau Verlag. Lunkewitz wilde met de uitgeverij ‘een droom vervullen’. Hij wilde haar weer de betekenis geven die ze in de DDR had. Aufbau Verlag werd direct na de Tweede Wereldoorlog opgericht door Johannes R. Becher, de latere staatsdichter van de toen nog niet bestaande DDR. Ze werd de uitgeverij van de grote schrijvers die voor de nazi’s waren gevlucht en nu naar Duitsland terugkeerden, zoals Bertolt Brecht en de gebroeders Thomas en Heinrich Mann. De uitgeverij stond midden in het intellectuele leven, met een combinatie van trouw aan de DDR en een roep om hervormingen. Uitgever Walter Janka verdween vanwege zijn dissidentie jarenlang achter de tralies; zijn opvolger Klaus Gysi, vader van Links-partijleider Gregor Gysi, werd later DDR-minister van Cultuur.
Lunkewitz wist zijn droom slechts gedeeltelijk waar te maken. Hij gaf een aantal postume werken uit die uitstekend in de Aufbau-traditie pasten, zoals de oorlogsdagboeken van de joodse geesteswetenschapper Viktor Klemperer en de hartstochtelijke dagboeken van het jong gestorven DDR-talent Brigitte Reimann. Maar hedendaagse literatuur die zich met de traditie kan meten, bleek moeilijk te verwerven – een probleem waarmee sinds de Wende niet alleen Aufbau kampte.
Meer dan vijftien jaar heeft Lunkewitz voor de uitgeverij gevochten. Een maand geleden won hij nog een belangrijk proces. De rechter bepaalde dat de Treuhand op het moment van verkoop geen eigenaar van de uitgeverij was. De staat, als juridische opvolger van de Treuhand, weigert echter de fout te erkennen. Volgens Lunkewitz krijgt de uitgeverij daardoor met grote financiële claims te maken. Om die uit de weg te gaan, heeft hij nu zelf de uitgeverij een rekening van 48 miljoen euro gepresenteerd.
Directie, medewerkers en auteurs van Aufbau Verlag gaven op een dramatische vergadering lucht aan hun verontwaardiging over het ‘verraad’ en het ‘menselijk falen’ van Lunkewitz. Met de moed der wanhoop verzekerde de directie dat de boeken van de najaarsaanbieding nog zullen verschijnen en dat de auteurs hun honorarium nog zullen krijgen. Maar als er vóór de herfst geen nieuwe investeerder opduikt, is het met de uitgeverij gedaan.
ANTOINE VERBIJ
DE DROOM
WELVAARTSSPREIDING IN KENIA
NAIROBI – ‘I have a dream’, sprak minister Kilonzo Mutula van Metropolitane Zaken bij de presentatie van zijn plan om de hoofdstad van Kenia een nieuw aanzien te geven. De stad staat bekend om zijn hoge criminaliteitscijfers, ondraaglijke verkeersopstoppingen en ’s werelds grootste sloppenwijken. De ‘Metro2030’-strategie zoekt vooral een oplossing voor het fileprobleem in de stad. Al het verkeer in Kenia van west naar oost en zuid naar noord moet nu nog door het centrum van de stad. ‘Missing link’-wegen moeten het centrum ontlasten. Minister Mutula noemde de lange stoet presidentiële wagens overigens als een van de oorzaken van de frequente files.
Nu Kenia ook een premier heeft, wordt het er niet beter op. Zijn ‘do-able’ droom is dat spoedig een staatshelikopter de president, de vice-president en de premier binnen de stad zal vervoeren. Ook andere vips moeten vaker de helikopter nemen. Daartoe zullen strategische gebouwen landingsplatformen krijgen. Na zijn toespraak vloog de minister in een gehuurde helikopter vanaf het enige, al jaren ongebruikte platform op het Kenya International Congres Centre enkele rondjes boven de stad. Omstanders keken verschrikt op, vrezend voor een nieuwe al-Qaeda-aanval, zoals in 1998 op de Amerikaanse ambassade.
Premier Odinga, ook aanwezig bij de presentatie, sprak over de grote welvaartsverschillen in Nairobi. In de Kibera-sloppenwijk maakt men zich druk of er de volgende dag minstens één maaltijd zal zijn, terwijl de puissant rijken in Karen zich bij thuiskomst afvragen of de waakhonden gegeten hebben en de paarden verzorgd zijn. De zorgen van de bewoners van Kibera gelden voor steeds meer Kenianen. Vorig weekend werd met grof geweld een demonstratie uiteengejaagd in hartje Nairobi. De demonstranten protesteerden tegen de gestegen voedselprijzen. In de belangrijkste graanregio’s van Kenia is de prijs van 1 kilo maïs van 10 naar 35 shilling (40 eurocent) gestegen. Bonen van 20 naar 95 shilling. De olieprijs helpt ook niet: een tractor huren om de akker te ploegen is te duur. Kunstmest, nodig om een goede opbrengst van de sukuma wiki (een bladgroente) te krijgen van haar onvruchtbare akker, is gestegen van 30 naar 90 shilling. Hoop op een oogst is sowieso vervlogen na het uitblijven van voldoende regenval.
U denkt dat de droom van minister Mutula voor een nieuw Nairobi ver van de werkelijkheid is? Het land van Barack Obama’s voorvaderen, zelf nog maar een McCain verwijderd van de droom van een zwarte president, behoort tot een van de meest ongelijke ter wereld. Maar de eerste generatie selfmade miljonairs staat voor de deur. Helikopters zijn niet meer alleen weggelegd voor graaiende politici. Vorig jaar nog vloog een vip naar een voor de politie geheime plek om de pers te vertellen dat hij geen banden had met de Mungiki. Deze maffia-achtige sekte heeft aangekondigd de komende week in Nairobi bijeen te komen, maar heeft daartoe geen toestemming gekregen. We verwachten meer traangas.
MARCEL RUTTEN
TATORT TELEKOM
SPIONAGE VAN DE DEUTSCHE TELEKOM
BERLIJN – Met de herinnering aan de Stasi nog vers in het achterhoofd, wordt het beschermen van persoonsgegevens in Duitsland uiterst serieus genomen. Sommige Stasi-agenten werken nu voor westerse geheime diensten, andere zijn werkloos of met pensioen en een laatste groep biedt haar diensten op de vrije markt aan.
Eén zo’n bedrijf is Desa uit Berlijn, opgericht door voormalige inlichtingenspecialisten van opperspion Erich Mielke. Desa kreeg in 2000 een opdracht van het internationaal opererende Control Risk Group, dat een deal had gesloten met Deutsche Telekom om ‘lekkende’ topmanagers te vinden. Telkens weer waren in die tijd geheime interna uit de top van Europa’s grootste telecommunicatiebedrijf in de Financial Times Deutschland te lezen. Zo belandde FTD-reporter Tasso Enzweiler op de zwarte lijst van Desa, dat twee detectives naar diens kantoor stuurde. De mannen zochten met een verstopte camera naar papieren. Later kwamen ze vermomd als technici terug, zogenaamd om computerproblemen op te lossen. In werkelijkheid werd hij bespioneerd in opdracht van Telekom, dat daarmee de perswet en de privacyregels overtrad.
De affaire is in Duitsland tot een enorm schandaal uitgegroeid. Hans Leyendecker van de Süddeutsche Zeitung, de beroemdste onderzoeksjournalist bij onze oosterburen, meldt dat Deutsche Telekom in 2005 en 2006 van zijn eigen toezichthouders, topmanagers en journalisten ‘bewegingsprofielen’ heeft laten maken door het Berlijnse bedrijf Network Deutschland. Dagelijks worden meer details bekend. De Berliner Zeitung schreef niet zonder leedvermaak: ‘Beter dan James Bond.’ Andere kranten hebben het over ‘Telegate’, ‘Tatort Telekom’ en een ‘Krimi uit Bonn’.
Ook bij het financiële magazine Capital waren bedrijfsspionnen aan het werk, die er niet voor terugschrokken de redactie en de gezinnen van ‘hun objecten’ met illegale methoden in het oog te houden. De heren waren besteld door de afdeling Veiligheid van Deutsche Telekom, waar zo’n 360 man werken.
Telekom behoorde tot de kroonjuwelen van de Duitse overheid, die nog steeds grootaandeelhouder is van het bedrijf uit de vroegere hoofdstad Bonn. De telefoonreus doet er alles aan om imagoschade vanwege het schandaal te beperken. Dat is dweilen met de kraan open, want tweehonderdduizend klanten keren Deutsche Telekom sowieso elke maand de rug toe, vooral vanwege de slechte en langzame service en de hoge tarieven van de voormalige monopolist.
De Duitse politiek is nu in rep en roer. De grote coalitie van kanselier Angela Merkel had telefoonbedrijven net wettelijk verplicht om de gegevens die elke Duitser via telefoon, sms en internet achterlaat een half jaar te bewaren om terroristen op te sporen. Nu blijkt dat Telekom niet van de suikerpot kon afblijven.
ROB SAVELBERG
DE DERDE BAAN
HET DEBAT OVER HEATHROW
LONDEN – Tijdens de campagne voor de Londense burgemeestersverkiezingen waren de kandidaten het over één ding grandioos eens: Heathrow mag geen derde landingsbaan krijgen. Daarmee stonden ze lijnrecht tegenover de regering, de British Airports Authority en de grootste gebruiker van de luchthaven, British Airways. Volgens de belanghebbenden is het cruciaal dat deze baan er komt, anders zal Heathrow nog meer vluchten verliezen aan rivalen als Parijs en Amsterdam.
De tegenstanders vormen een interessante coalitie. Allereerst zijn daar natuurlijk de inwoners van Sipson, een klein dorpje dat moet wijken voor de nieuwe baan. Dan zijn er de omwonenden, variërend van de bewoners van de ‘Aziatische’ wijk Hounslow tot de rijken in Mayfair, van de inwoners van het nationale pishoekje Slough tot de vorstin in Windsor Castle. Zij balen van de herrie. Tot slot zijn er de activisten van pressiegroepen als Greenpeace en Friends of the Earth die zich zorgen maken om de bijdrage van de luchtvaart aan de klimaatverandering – hoewel Heathrow natuurlijk wel handig is om naar klimaatconferenties in exotische oorden te vliegen.
Voor de regering-Brown is de geplande aanleg in zoverre vervelend dat die haar geloofwaardigheid op milieugebied aantast. Opgejaagd door vergroende Conservatieven probeert de premier zichzelf te profileren als volgeling van Al Gore. Het wil echter niet lukken, tenminste niet in milieuopzicht, temeer daar hij de term ‘eco’ lijkt te gebruiken als verkooptruc. Zo probeert hij impopulaire plannen om het green & pleasant land vol te zetten met goedkope huizen – om de vermeende woningnood tegen te gaan – te verkopen met de term ‘eco-towns’, net zoals zijn nieuwe belastingen steevast ‘eco-taxes’ heten, ook al is er geen directe link met een schoner milieu.
De belangrijkste tegenstand komt uit onverwachte hoek: de regeringsfractie, of om precies te zijn: achttien Kamerleden wier kiesdistricten onder de aanvliegroute van de geplande baan liggen. Nu Brown vreselijk belabberd in de peilingen staat, vechten volksvertegenwoordigers voor elke stem. Met name Kamerleden met een kleine meerderheid kampen opeens met vliegangst, zoals Martin Linton in Battersea (koestert een voorsprong van slechts 163 stemmen), Emily Thornberry in Islington South (484) en de staatssecretaris van Volksgezondheid Ann Keen, die in Brentford & Isleworth 4481 stemmen verwijderd is van de sociale dienst. Het gaat deze spijtoptanten niet zozeer om de landingsbaan als wel om hun loopbaan.
PATRICK VAN IJZENDOORN