Philips Marnix, heer van St. Aldegonde
Hilbrand Nawijn en Filip Dewinter hebben hun nationalistische denktank getooid met de naam van Marnix van St. Aldegonde.
Of Nawijn wist wie dat was, is de vraag. Dewinter zal hem hebben ingefluisterd dat aan Marnix het Wilhelmus wordt toegeschreven. Maar de naam is vooral gekozen omdat Marnix «als burgemeester van Antwerpen die stad was ontvlucht naar Nederland, omdat hij daar wel voor zijn mening mocht uitkomen». Marnix was een man met een kleurrijke en dynamische carrière, maar deze interpretatie van zijn rol in de val van Antwerpen slaat nergens op.
Philips Marnix van St. Aldegonde (Brussel, 1540 Leiden, 1598) behoorde tot de lage Vlaamse adel. Marnix is zijn achternaam. Bij de dood van zijn moeder Marie de Haméricourt, dame de Mont Ste Aldegonde in Henegouwen, kwam de titel er bij. Hij studeerde in Leuven, Parijs en Padua, ging over naar het calvinisme, bezocht Genève in 1559, keerde begin jaren zestig terug naar Vlaanderen en ging daar ondergronds. Hij werd een belangrijke propagandist van het verzet tegen Philips II. Marnix rechtvaardigde in druk en pamflet het brute geweld van de Beeldenstorm en werd landelijk bekend met De Biënkorf der H. Roomsche Kercke, een vinnige satire op de katholieke kerk. Hij had een vlijmscherpe pen en een radde tong, sprak op zn minst zes talen, vertaalde uit het Grieks, het Latijn en het Hebreeuws en was zeer bedreven in het ontcijferen van geheimschrift. Hij was, kortom, de Al-Zawahiri van de Opstand. In 1571 werd hij de rechterhand van Willem van Oranje, die hem inzette als diplomaat, stokebrand, politiek strateeg en militair. In 1583 stuurde Oranje hem naar Antwerpen om als «buitenburgemeester» de verdediging tegen het beleg door de Spaanse troepen te organiseren.
Dat verblijf in Antwerpen werd de zwartste bladzij uit Marnix carrière. De verdediging hield het zonder proviand een jaar uit, maar in 1585 moest hij de stad over geven aan Alexander Farnese, hertog van Parma. De helft van alle Antwerpenaren nam de wijk naar het Noorden. Marnix ook, maar niet «omdat hij daar voor zijn mening kon uitkomen». Ge desillu sioneerd door het Antwerpse debacle en de dood van Willem had hij voorgesteld de Opstand geheel te beëindigen. Daardoor viel hij in ongenade bij de Staten-Generaal, die de strijd wilden voortzetten. Ontheven van zijn functies en onderworpen aan bittere kritiek trok hij zich terug op zijn kasteeltje bij Souburg in Zeeland. Daar legde hij zich toe op het kweken van «kweeën van buitengewone grootte en smakelijkheid» en pompoenen van vijftig pond. In 1590 werd hij in ere hersteld. Hij sleet zijn levensavond met het vertalen van psalmen en het schrijven van liederen. Het is onzeker of de tekst van het Wilhelmus werkelijk van zijn hand is.
Koen Kleijn
Vrije val van Lula
Met het vertrek van premier Dirceu heeft de Braziliaanse president Lula een gevoelige nederlaag geleden.
José Dirceu trad vorige week af, nadat hij was beschuldigd van omkoping van parlementariërs en het accepteren van steekpenningen uit het bedrijfsleven. Dirceu zelf ontkent alles. De 59-jarige Dirceu gold als de politieke goeroe van president Lula da Silva. Hij is een strijder van het eerste uur van diens Partido dos Trabalhadores (PT). Onder de codenaam «Daniel» was hij betrokken bij de acties van ondergrondse studentengroepen tegen de militaire junta, die in 1964 de macht greep. Dirceu werd indertijd gearresteerd en kwam in 1969 vrij in ruil voor de Amerikaanse ambassadeur, Charles Elbrick, die door een linkse verzetsgroep was ontvoerd. Hij genoot een guerrillatraining op Cuba. Voor Washington was zijn aanwezigheid in de regering-Lula een steen des aanstoots. Hij genoot echter het volle vertrouwen van de president, die eens stelde dat hij Dirceu zonder enig probleem «een blanco cheque» zou overhandigen.
De storm in de Braziliaanse politiek begon op 13 juni met het spectaculaire optreden van parlementariër Roberto Jefferson in het Huis van Afgevaardigden. Jefferson maakte voor een enquêtecommissie die onderzoek doet naar enkele corruptieaffaires bekend dat diverse parlementsleden maandelijks geld ontvingen van Dirceu in ruil voor hun stem. De beschuldigingen gingen niet gepaard met bewijzen, maar kregen mede door het weergaloze optreden van deze gehaaide advocaat wel het gewenste effect. Dirceu is het eerste slachtoffer. Verwacht wordt dat er nog meer sneuvelen. Lula zelf blijft vooralsnog gespaard. In zijn denderende mediashow stelde Jefferson dat de president zijn beschuldigingen met tranen in de ogen had aangehoord.
Kroongetuige Jefferson is overigens controversieel. De advocaat werd zelf beschuldigd van het incasseren van steekpenningen, nog in de tijd van Lulas voorganger Fernando do Collor de Mello. Het PT-kamp ziet Jefferson als een verlengstuk van de «destabiliserende acties» tegen Lula. Nog recent was er een diplomatieke rel in Brazilië, waarbij tal van Amerikaanse diplomaten ervan werden beschuldigd CIA-agenten te zijn, gespecialiseerd in politieke sabotage. Volgens deze theorieën is Washington uit op controle over het Amazonegebied, het meest vitale ecosysteem van de wereld. Vorig jaar beschuldigde de PT correspondent Larry Rohter van The New York Times van CIA-banden nadat hij geruchten had gepubliceerd over Lulas overmatige drinkgedrag.
De affaire-Dirceu is tekenend voor de vrije val in populariteit die de regering-Lula de laatste tijd doormaakt. Een groot deel van Lulas achterban is gedesillusioneerd afgehaakt. Weliswaar krijgt hij lof van IMF en Wereldbank, maar van de beloofde sociale verbetering van de onderliggende klassen in de sloppenwijken kwam tot dusver weinig terecht.
Lula wordt steeds meer gezien als een gewone politicus.
René Zwaap
Bad birds
Voor de aanstaande herver-filming van Alfred Hitchcocks Birds hoeft geen Hollywood- studio te worden gehuurd. Een gemiddelde Britse achtertuin is afdoende.
Nu de vossen eindelijk rust hebben gekregen, zijn de vogels aan de beurt (de vissen moeten nog even geduld betrachten). Alvorens met scherp te schieten op een houtduif, ekster of fazant moeten boeren en schietliefhebbers eerst een waarschuwingsschot lossen, zo heeft de regering afgelopen winter be paald, dit met de zegen van de invloedrijke Royal Society for the Protection of Birds (RSPB). Het zou het begin vormen van een maandenlange discussie. De brievenredacties van kranten werden bedolven onder beschrijvingen van darwinistische taferelen die diverse achtertuinen moeten hebben veranderd in dodenakkers. Een in woonster van Burnham Market, bijvoorbeeld, is alleen dit jaar reeds getuige geweest van de moord op een zanglijster, twee duivinnen, een bosrietzanger, on tel bare kwikstaartjes en een kamerkoor aan merels. Vooral de sperwers zouden veel onnodig leed veroorzaken.
In haar pleidooi om het aantal sperwers, maar ook kerkkauwen, kraaien en eksters, met de luchtbuks te reduceren, werd ze bijgevallen door onder anderen de schrijver Frederick Forsyth, die het in Hertfordshire vooral gemunt heeft op de ekster. Hij omschreef deze klassieke vijand van de Victoriaan (ze stalen immers eieren van «wedstrijdvogels») als een woest, behoedzaam, slim, onverzadigbaar, scherpgebekt en alom vertegenwoordigd creatuur, de Yorkshire Ripper van de gevederde luchtmacht. Zijn afkeer werd gedeeld door een inwoner van Burton on Trent die dagelijks zeventien eksters «in true Hitch cockian fashion» op zijn schutting ziet zitten, klaar voor de aanval op alles wat zingend voorbij fladdert.
Zoals gebruikelijk ging er ook een beschuldigende vinger richting Europese Commissie, die in de jaren tachtig het voorstel van de Italianen om de ekster als beschermde diersoort te bestempelen en daarmee onderdeel te laten uitmaken van een sociaal zorgstelsel voor vogels, had overgenomen.
De vogelbescherming stelde op haar beurt dat ze niet alleen het recht op leven, vrijheid en het streven naar geluk dient van vogels die werken op het antropomorfe sentiment der natie. Bovendien zou de afname van het aantal lijsters, roodborstjes en merels vooral te maken hebben met (onbewust) menselijk gedrag. Zo neemt het aantal hagendoorns af, het aantal katten toe (een enkeling wil een avondklok voor katten) en is er steeds meer lichtvervuiling, waar door zangvogels overuren maken en door vermoeidheid een makkelijke prooi worden. Volgens de RSPB moeten mensen zich niet mengen in onfortuinlijke selectieprocessen in de natuur. De organisatie werd bijgevallen door Anthony Sparrowhawk (betekent «sperwer») uit Brighton, die stelde dat het bieden van amusement voor mensen niet de reden is waarom God indertijd de vogel schiep.
Dat laatste lijkt op gespannen voet te staan met het recente succes van de BBC-serie Springwatch. In deze Big Brother voor vogels zagen kijkers steenuilen, adelaars en zwaluwen zwoegen in hun dagelijkse strijd tot overleven. Hoogtepunt was de jacht van de Londense torenvalk, die vanaf wolkenkrabbers en verwaarloosde schoor stenen met een snelheid van driehonderd kilometer per uur naar beneden pleegt te duiken om een duifje op te pikken. Het is dat de duif niet verder komt dan «roekoe», anders waren er ongetwijfeld klachten binnengekomen.
Op 29 en 30 juni voert de English National Opera The Birds uit, gebaseerd op het 2500 jaar oude verhaal van Aristofanes, in St Andrews Church in Holborn, Londen.
Patrick van IJzendoorn
Spoorwegen en
solidariteit
Vrijdag beleefde Nederland zijn eerste treinstaking in drie jaar.
Vakbonden en stakers vroegen om «solidariteit». «Het gaat om een stukje rechtvaardigheid», legde een FNV-man voor de camera van het NOS-Journaal uit. Hoezo? Het gaat om een eis van driehonderd werknemers van ProRail, die 4,75 procent loonsverhoging willen. In de afgelopen maanden verhoogde ProRail zijn aanbod vier maal, tot 2,75 procent. De bonden wilden er niets van weten. Zij wezen ook verzoeken van ProRail af om een arbitragecommissie in te schakelen. En dus ging het spoornet «plat».
Na de staking postten werk nemers van ProRail een hartenkreet op het internet. Door geldgebrek zou ProRail op veiligheid besparen en de werkdruk te hoog laten oplopen. «De veiligheid komt op de tweede plaats», schreef een ProRailer. Nu was die veiligheid niet aanleiding voor de staking en is het moeilijk te zien hoe hoger loon de veiligheids pro blemen oplost. Over de kwaliteit ging het in de stakings discussie ook al niet. In de aanloop naar de staking lag het treinverkeer tweemaal stil doordat treinen bij Amsterdam CS ontspoorden we gens fouten die de NS aan ProRail toeschrijven. Een halve week later was er bij dertig graden chaos door wisselproblemen bij ProRail.
Als het «stukje rechtvaardigheid» er komt, wordt de loonsverhoging door ProRail doorberekend aan de NS, die het weer zullen doorberekenen in de prijs van de kaartjes. Samengevat ziet het pleidooi van de bonden aan de treinreizigers er zo uit: nadat velen van jullie een paar dagen niet konden reizen door fouten bij ProRail vragen wij jullie solidariteit om voor de wensen van driehonderd ProRailers nog een extra dag jullie plannen en verplichtingen te laten schieten zodat jullie straks meer kunnen betalen voor jullie kaartje.
De bonden bedienen zich van het grote gebaar. Solidariteit, Rechtvaardigheid: het zijn woorden waarbij iedereen met een progressief hart nee, iedereen die links van de VVD stemt, nee, iedereen die zich tot «fatsoenlijk Nederland» rekent direct geacht wordt zich in het gelid te scharen. Het klinkt als een echo van negentiende-eeuwse uitbuiting. Maar die echo is zo zwak dat er niets overblijft dan een holle galm.
Rutger van der Hoeven
Spoorwegen en Springsteen
Zondag 19 juni is de dag van
Bruce Springsteen.
Weliswaar is dochter jarig, maar Bruce is belangrijker. Die komt niet elk jaar terug.
Het concert begint om 19.30 uur. Dus de trein van om en nabij 17.30 uur uit Amsterdam is ruim op tijd. Om 17.25 uur in de trein naar Dordrecht die om 17.29 zou vertrekken. Kwart voor zes komt de mededeling, ook in het Engels: «Wegens een storing aan het elektriciteitsnet kunnen er vanaf het CS geen treinen vertrekken, we zullen u zo spoedig mogelijk nader informeren.» Nadere informatie komt er niet, behalve de tip de metro of sneltram te gebruiken. Maar dan komt om 19.10 uur de mededeling dat de storing is verholpen en de treinenloop langzaam op gang zal komen.
Inderdaad. De ene na de andere overvolle trein vertrekt. Behalve die richting Rotterdam. Waarom? Er was geen machinist meer. Kennelijk zat zijn dienst erop. Uiteindelijk vertrekt de trein om 20.30 uur, wordt de bestemming al rijdend en zonder mededeling ge wijzigd in Den Haag CS en is de status van de intercity gedegradeerd tot een soort stoptrein.
Om 22.05 arriveert de trein uiteindelijk in Rotterdam. Een kwartier later is de passagier bij Ahoy. Beveiligingsmensen vragen: «Wat komt u doen?» Nadat ze op het kaartje de tijd van aankomst, hun personeelsnummer en handtekening hebben gezet, laten ze mij voor de laatste tien minuten naar binnen. Nog net Dream Baby Dream gehoord: «I wanna see you smile.»
Dirk Groenendijk
Nederland consumeert te weinig
Dat geldt ook voor de kinder-opvang.
De invoering van de Wet op de Kinderopvang per 1 januari heeft negatieve gevolgen. Na een half jaar blijkt dat de dagverblijven leeglopen. Reden: voor veel ouders is opvang te duur geworden, omdat werkgevers niet verplicht zijn eenderde voor hun rekening te nemen. Bedrijven zijn «blij» met de nieuwe regeling. Reden: ze kunnen onder hun verplichtingen uit komen en hebben in de eerste maanden van dit jaar netto zestien procent minder kinderopvangbijdrage aan hun personeel betaald.
Duidelijker kan het niet: wordt een werkgever niet verplicht tot een financiële bijdrage, dan wordt opvang voor ouders te duur. Ze halen hun kinderen weg uit de crèche, regelen iets in het informele circuit of een van de ouders meestal de vrouw gaat minder werken of houdt er helemaal mee op. Zo is de emancipatie nog lang niet voltooid, om de gevleugelde woorden van minister De Geus (Sociale Zaken) andermaal aan te halen.
Volgens GroenLinks is het echter niet alleen een zaak van overheid of vrouwen. Op vaderdag werd een oproep gedaan aan «alle vaders van Nederland». «Wij vaders roepen op tot burgerlijke ongehoorzaamheid aan minister Brinkhorst vanwege zijn vurige pleidooien voor de veertigurige werkweek. Hoe kunnen vaders en moeders zorgen voor hun kinderen als ze minimaal veertig uur per week moeten werken? Wij vaders willen het eenzijdige patroon van de fulltime baan voor de man doorbreken. Een eerlijke verdeling van zorg en arbeid is beter voor onze kinderen én levert een minder gestresst leven op.» Met de dominante cultuur van overwerken moet het afgelopen zijn. Kinderopvang is een zaak van beide ouders en werkgever. «Want werkgevers doen alsof kinderen een vrouwenzaak is.»
De werkelijkheid laat echter zien dat als een gezin in economisch barre tijden financieel onder druk komt te staan er wordt bezuinigd. Ook op kinderopvang.
Margreet Fogteloo